Οι οικονομικές κυρώσεις ….. αποδείχτηκαν «δίκοπο μαχαίρι»*

Γιάννης Τόλιος, διδάκτωρ Οικονομικών

Η επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία, εξαιτίας των Αμερικανο-ΝΑΤΟϊκών σχεδίων για ένταξη Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα των «οικονομικών κυρώσεων» ως βασικό μέσο ….συνέχισης του πολέμου με άλλα μέσα.! Δεν είναι η πρώτη φορά που το «οικονομικό εμπάργκο» χρησιμοποιείται ως μέσο πίεσης. Ωστόσο είναι η πρώτη φορά που η χρήση του αποδεικνύεται …«δίκοπο μαχαίρι». Ήδη από τον «εμπορικό πόλεμο» του αμερικανού προέδρου Τράμπ κατά της Κίνας και άλλων ανταγωνιστών χωρών (ΕΕ, Ιαπωνίας, Μεξικού, κά), με επιβολή πρόσθετων δασμών σε διάφορα είδη και τα αντίμετρα που ακολούθησαν, είχαν αμφίδρομες συνέπειες στις οικονομίες μαζί και των ΗΠΑ. Αυτό που γίνεται πλέον πολύ καθαρό, είναι ότι σε συνθήκες υψηλής διεθνοποίησης των οικονομιών και αυξανόμενων εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών, η πολιτική των «οικονομικών κυρώσεων», ιδιαίτερα μεταξύ μεγάλων χωρών, καταλήγει, στον ένα ή άλλο βαθμό, σε ένα όπλο «μπούμεραγκ».! Αυτό σήμερα γίνεται ιδιαίτερα αισθητό στον ενεργειακό τομέα, …αλλά όχι μόνο.!

Εκτίναξη τιμών στα καύσιμα

Η άνοδος των τιμών σε καύσιμα (πετρέλαιο και φυσικό αέριο) και παραπέρα στην ηλεκτρική ενέργεια, δεν ξεκίνησε με τον πόλεμο της Ουκρανίας, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι «αναλυτές …εκ του προχείρου». Τα τελευταία χρόνια πριν τον πόλεμο, υπήρξαν υψηλές ανατιμήσεις ιδιαίτερα στο φυσικό αέριο, λόγω υποκατάστασης πετρελαίου στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και ανεξέλεγκτων τιμών από μεγάλες εταιρίες εμπορίας Φ.Α. και παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας. Ο πόλεμος ενέτεινε την έκρηξη τιμών, ενώ η αυξητική τάση θα κρατήσει αρκετό διάστημα, ανάλογα με την εξέλιξη του πολέμου και κυρίως λόγω των νεοφιλελεύθερων πολιτικών στον ενεργειακό τομέα (κυρίως από ΗΠΑ, ΕΕ) και την ασυδοσία πολυεθνικών ενέργειας μαζί και την πολιτική του ΟΠΕΚ. Ειδικότερα η ακύρωση της λειτουργίας του αγωγού “North Stream 2” μεταξύ Γερμανίας-Ρωσίας, πλήττει ασφαλώς τη ρωσική οικονομία, αλλά ταυτόχρονα στερεί τη Γερμανία και άλλες χώρες της ΕΕ από φθηνό φυσικό αέριο, ενώ ωφελεί τις ΗΠΑ που θα πουλάνε σε πολλαπλάσια τιμή υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG).! Δεν ήταν καθόλου τυχαία η παρουσία του πρόεδρου Τζ.Μπάϊντεν στην πρόσφατη σύνοδο της ΕΕ και NATO και η συμφωνία πώλησης ακριβού αμερικάνικου LNG στην ΕΕ.! Από την άλλη δεν υπήρξε συμφωνία μεταξύ των χωρών της ΕΕ για κοινή πολιτική τιμών σε φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια, ούτε φυσικά έλεγχος των υψηλών εταιρικών κερδών στο ενεργειακό κύκλωμα και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι τα «σπασμένα» καλούνται να πληρώσουν άμεσα ή έμμεσα, κυρίως λαϊκοί καταναλωτές με «καυτά» τιμολόγια και διατήρηση παράλληλα μισθών και συντάξεων στον «πάγο», διευρύνοντας τις εισοδηματικές και κοινωνικές ανισότητες, καθώς και τις ενδογενείς αντιθέσεις του καπιταλιστικού συστήματος.

Ακρίβεια σε τρόφιμα και άλλα είδη

Ωστόσο η ακρίβεια δεν εξαντλείται μόνο με τις υψηλές ανατιμήσεις στα καύσιμα και σε παράγωγα εμπορεύματα, κόστος μεταφοράς κλπ. Ο πόλεμος και οι «οικονομικές κυρώσεις», επιτείνουν τα ελλείμματα στην τροφική αλυσίδα. Επηρεάζουν άμεσα τις τιμές στα τρόφιμα δεδομένου ότι Ρωσία και Ουκρανία παραμένουν οι μεγαλύτεροι παραγωγοί ορισμένων αγροτικών προϊόντων (σιτηρά, ηλιέλαιο, καλαμπόκι, κά). Ήδη έχουν προκύψει υψηλές ανατιμήσεις σε βασικά είδη και ο πληθωρισμός στην ΕΕ τρέχει με ρυθμό 7%, με τάσεις παραπέρα ανόδου. Από την άλλη η Ρωσία και ως ένα βαθμό και η Ουκρανία, είναι χώρες παραγωγής ορισμένων ορυκτών που χρησιμοποιούνται σε ευαίσθητους τομείς (πχ. ψηφιακές τεχνολογίες). Επίσης νέα προβλήματα θα προκύψουν μετά την απόφαση των ευρωατλαντικών συμμάχων να θέσουν τη Ρωσία εκτός συστήματος διεθνών πληρωμών (SWIFT). Ένας νόμος της χημείας λέει, ότι «όπου υπάρχει δράση υπάρχει και αντίδραση». Ήδη η Ρωσία απάντησε με την απόφαση πληρωμής των εμπορικών της ανταλλαγών σε ρούβλια, αντί σε δολάρια και ευρώ, ανοίγοντας νέο κύκλο αντιθέσεων (ενδεχόμενη καταγγελία εμπορικών συμφωνιών στον ΠΟΕ, προσφυγή σε διεθνή διαιτησία, μονομερής διακοπή εμπορικών ανταλλαγών, κοκ). Η κλιμάκωση των αντιπαραθέσεων δεν διευκολύνει στην υπέρβαση των στρατιωτικών συγκρούσεων, αλλά αντίθετα …ρίχνει λάδι στη φωτιά.!

Νέα μεταναστευτικά κύματα, νέα ανθρωπιστική κρίση

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, με τις τυχοδιωκτικές ενέργειες του «χρήσιμου ηλίθιου», υπό τις υποδείξεις των υπερατλαντικών συμμάχων, οδήγησε στην επέμβαση της Ρωσίας, με αποτέλεσμα μεγάλες καταστροφές (ανθρώπινες και υλικές) και μεγάλο κύμα προσφύγων στις γειτονικές χώρες. Ως πόλεμος ασφαλώς δεν είναι αποδεκτός στην επίλυση διαφορών, χωρίς όμως να σημαίνει και ίσες αποστάσεις, διότι στην τελική, δεν πρέπει να ξεχνάμε ούτε να αποσιωπούμε, ποιος τον προκάλεσε. Την πρώτη και βασική ευθύνη, έχουν οι ΗΠΑ-ΝΑΤΟ και η παρέα του Ζελένσκυ που δεν τήρησαν κατ’ αρχάς τη συμφωνία του Μινσκ και συνεταιρίστηκαν με το νεοναζιστικές συμμορίες (τάγμα ΑΖΟΦ, Δυτικός Τομέας), αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις και προειδοποιήσεις της Ρωσίας. Αυτό που έπρεπε να είχαν δεχτεί – μη ένταξη στο ΝΑΤΟ – το αποδέχονται με μισόλογα κατόπιν εορτής.! Εν τω μεταξύ οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και εγκλεισμένοι σε υπόγεια, σηματοδοτούν μια μεγάλη ανθρωπιστική καταστροφή με παράγωγο την ανθρώπινη δυστυχία. Η ανθρωπιστική στήριξη και η αλληλεγγύη είναι άμεση ανάγκη. Ταυτόχρονα η απαίτηση να σταματήσει ο πόλεμος, πρέπει να συνδεθεί με την έναρξη συνομιλιών έχοντας αφετηρία το σεβασμό της συμφωνίας «Μινσκ ΙΙ» (2016) και διασφάλιση της ουδετερότητα της Ουκρανίας στο πρότυπο Σουηδίας-Φιλανδίας, ώστε να ανοίξει ο δρόμος επιστροφής των προσφύγων στις εστίες τους και την ειρηνική συμβίωση των αδελφών λαών Ρωσίας-Ουκρανίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση θα πρέπει να συμβάλλουν οι ΕΕ και ΗΠΑ, εάν πράγματι επιθυμούν σταμάτημα του πολέμου και της ανθρωπιστικής καταστροφής.

Η απάντηση στην «λογική» των γεωπολιτικών ανταγωνισμών

Ωστόσο η ως τώρα συμπεριφορά των αμερικανο-νατοϊκών συμμάχων δεν φαίνεται να κινείται σε αυτήν την κατεύθυνση. Ακολουθώντας το δρόμο της «παράλογης λογικής», στηρίζουν την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, στέλνουν στρατιωτικό εξοπλισμό (δυστυχώς μαζί και η ελληνική κυβέρνηση), για την ένταση του καταστροφικού πολέμου και ενισχύουν τα εξοπλιστικά τους προγράμματα, με πρώτη τη Γερμανία σε ένα πρόγραμμα επανεξοπλισμού «μαμούθ» ύψους 100 δις ευρώ.! Ωστόσο όπως έχει δείξει η ιστορική εμπειρία, η ασφάλεια και η ευημερία των λαών δεν εξασφαλίζεται με τις υψηλές στρατιωτικές δαπάνες, αλλά με την ειρηνική τους συμβίωση και την ανάπτυξη της ισότιμης και αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας μεταξύ χωρών. Οι λαοί και οι εργαζόμενοι, οι προοδευτικές οργανώσεις και κοινωνικά δίκτυα, σε όλες τις χώρες και στην Ελλάδα, χρειάζεται να παρέμβουν ενεργητικότερα, για να μην περάσουν τα σχέδια πολεμοκάπηλων δυνάμεων και εξυπηρέτησης ολιγαρχικών συμφερόντων των κυρίαρχων ελίτ.

(*) Δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» 28.3.22