“Αφήστε τα κράτη-μέλη να ανασάνουν οικονομικά”
Η διαγραφή του χρέους στη ζώνη του ευρώ θα συμβάλει στις δημόσιες επενδύσεις.
Μια συζήτηση με τον Κώστα Λαπαβίτσα
του Simon Zeise
Δημοσιευμένη στο Jungewelt, 13.2.2021
Υπογράψατε, μαζί με περισσότερους από 100 οικονομολόγους, μία έκκληση για διαγραφή των δημοσίων χρεών που διακρατεί η ΕΚΤ από της χώρες της Ευρωζώνης. Γιατί είναι αυτό το ζήτημα τόσο σημαντικό;
Το πρόβλημα είναι ότι η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην κρίση του κορωνοϊού ήταν πολύ κακή. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παρείχε το μεγαλύτερο μέρος της βοήθειας. Αύξησε σημαντικά τη ρευστότητα και μείωσε τα επιτόκια, έτσι ώστε τα κράτη-μέλη να έχουν πρόσβαση σε πιστώσεις. Από τότε που ξεκίνησε αυτή τη λειτουργία, συσσωρεύει δημόσιο χρέος. Αυτό βασικά σημαίνει ότι τα κράτη μέλη δανείζονται χρήματα με το αριστερό τους χέρι και στη συνέχεια τα ξοδεύουν με το δεξί. Σε αυτές τις συνθήκες, είναι πολύ σημαντικό να επωφεληθούν από το κούρεμα του χρέους, ιδίως των υπερχρεωμένων χωρών, προκειμένου να δημιουργηθεί χώρος για περισσότερες δημόσιες επενδύσεις. Έχει απομείνει κανένα ίχνος λογικής στις Βρυξέλλες; Είναι δύσκολο να το πιστέψει πια κανείς. Αν όμως η πρότασή μας γίνει αποδεκτή, κάποια πράγματα θα βελτιώνονταν.
Πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί το κούρεμα;
Η ΕΚΤ μπορεί είτε να διαγράψει πλήρως τα δάνεια που κατέχει και να αντισταθμίσει τις ζημίες από τα κέρδη της. Ή μπορεί να μειώσει το επιτόκιο σε αυτά τα χρέη στο μηδέν και να τα μετατρέψει σε διαρκές χρέος χωρίς ημερομηνία αποπληρωμής. Στη συνέχεια θα εγγραφούν στον ισολογισμό της, αλλά στην πραγματικότητα δεν θα έχουν καμία επίδραση στη λειτουργία της. Εάν υιοθετούνταν μία από αυτές τις επιλογές, η επιβάρυνση του χρέους για τις υπερχρεωμένες χώρες, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, θα μειωνόταν και θα είχαν την ευκαιρία να διαμορφώσουν μια ενεργή δημοσιονομική πολιτική. Δηλαδή, δαπάνες για δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές, στήριξη των κοινωνικών συστημάτωνπρόνοιας και συντάξεων για τους εργαζόμενους και τους φτωχούς.
Η Επιτροπή της ΕΕ και η ΕΚΤ παρείχαν τρισεκατομμύρια ευρώ στην κρίση του κορωνοϊού. Τα θεσμικά όργανα δεν έχουν κάνει ήδη αρκετά;
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει δράσει απίστευτα αργά στην κρίση του κορωνοϊού. Ο προκάτοχός της,Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, σε σύγκριση μαζί της, φαίνεται πολιτικός γίγαντας, ένα είδος Μπίσμαρκ. Το λέω αυτό επειδή η κακοδιαχείριση της ΕΕ έχει άμεσες οικονομικές συνέπειες και, επομένως, αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή του πληθυσμού. Κανείς δεν ξέρει ακριβώς πόσο μεγάλο θα είναι το ανακοινωθέν ταμείο ανασυγκρότησης της ΕΕ. Η φον ντερ Λάιενανακοίνωσε 1,9 τρισεκατομμύρια ευρώ, αλλά τα περισσότερα χρήματα δεν θα διατεθούν απευθείας στα κράτη-μέλη ως επείγουσα βοήθεια, αλλά θα εγγραφούν στον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ένωσης, ο οποίος έχει σχεδιαστεί για περίοδο έξι ετών.
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση είναι περήφανη για τα αποθέματά της. Πιστεύετε ότι οι Γερμανοί καπιταλιστές θα παραιτηθούν από τα χρήματά τους έτσι απλά;
Είναι μια άκρως πολιτική διαμάχη. Η γερμανική ελίτ έχει δείξει ότι κατανοεί πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση στην πανδημία. Έπρεπε να στηρίξει την ΕΕ και το έκανε.Συνειδητοποίησε ότι η εσωτερική αγορά της ΕΕ κινδυνεύει. Όμως, οι οικονομικοί πόροι που έχουν κινητοποιηθεί αποτελεσματικά είναι μόνο 360 δισεκατομμύρια ευρώ. Σε σχέση με τo συνολικό οικονομικόπροϊόν της ΕΕ, είναι μόνο ένα πολύ μικρό ποσό, ειδικάαν το συγκρίνουμε με αυτά που δαπανούν οι Αμερικανοί ή οι Βρετανοί. Αν μάλιστα κοιτάξετε προσεκτικά, θα δείτε ότι είναι ακόμη λιγότερα χρήματα, επειδή στην πράξη οι Βρυξέλλες ανακατανέμουν κονδύλια από τον υπόλοιπο προϋπολογισμό. Το σημαντικό είναι επίσης ότι δεν έχει δοθεί ακόμα ούτε δεκάρα. Όλα τα δισεκατομμύρια που φαντάζεται ηφον ντερ Λάιενδεν υπάρχουν.
Η σοβαρή οικονομική κρίση οδηγεί σε σκληρές πολιτικές συγκρούσεις. Πώς γίνεται αντιληπτή η βοήθεια από τις Βρυξέλλες στη νότια Ευρώπη;
Στην Ιταλία είναι εμφανές ότι η δημοκρατία δεν έχει καμία σημασία. Θέλω να πω, ποιος είναι ο Μάριο Ντράγκι που έρχεται πάντα ως αλεξιπτωτιστής αλλά δεν παίρνει μέρος σε εκλογές; Κάθε φορά που εμφανίζεται, καταλαμβάνει μια σημαντική θέση στην Ευρώπη. Προφανώς το ιταλικό κατεστημένο θέλει να τον χρησιμοποιήσει για να απαλλαγεί από τις δημοκρατικές διαδικασίες. Το κατεστημένο της ΕΕ επίσης τον θέλει γιατί ο Ντράγκιθα εγγυηθεί ότι η Ρώμη συμμορφώνεται με τη δημοσιονομική πειθαρχία και ότι η νομισματική χαλάρωση της ΕΚΤ μπορεί να συνεχιστεί. Καταλαβαίνω πολύ καλά τις ανησυχίες των Ιταλών που δεν θέλουν να δεχτούν τα χρήματα που προσφέρει ο ΕΜΣ. Οι Βρυξέλλες πρότειναν στη Ρώμη να δανειστεί τα χρήματα χωρίς να χρειάζεται να συμμορφωθεί σε οποιουσδήποτε όρους, αλλά αυτή η προσφορά δεν είναι αξιόπιστη. Η στάση τους προς την Πορτογαλία και την Ελλάδα είναι πολύ παρόμοια. Ακόμη και σημερινή δεξιά κυβέρνηση στην Ελλάδα δεν θέλει χρήματα από την ΕΕ γιατί φοβάται ότι σε δύο ή τρία χρόνια θα έρθει ο λογαριασμός από τις Βρυξέλλες και η επόμενη τρόικα θα στοιχειώσει τη χώρα.
Ήσασταν μέλος του ελληνικού κοινοβουλίου, συνεργαζόμενος αρχικά για τον ΣΥΡΙΖΑ. Επειδή το κόμμα δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημα της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, πολλοί σύντροφοι αποχωρήσατε δημιουργώντας τη Λαϊκή Ενότητα. Πρέπει οι αριστερές δυνάμεις να θέτουν σήμερα αυτό το αίτημα;
Η ζώνη του ευρώ είναι δυσλειτουργική, είναι εμφανές. Κάθε φορά που ξεσπά μια κρίση, το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε είναι πώς να προστατεύσουμε το ευρώ. Αστείο δεν είναι; Νόμιζα ότι το ευρώ δημιουργήθηκε για να προστατεύσει εμάς. Το σημείο εκκίνησης για την Αριστερά στην Ελλάδα είναι παρόμοιο με αυτό σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Σήμερα, η ένταξη στη νομισματική ένωση δεν είναι το πρωταρχικό ζήτημα. Το κύριο καθήκον τώρα είναι να απαιτήσουμε μια οικονομική πολιτική που να αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα των εργαζομένων. Η ΕΕ και η Ευρωζώνη επί του παρόντος λειτουργούνστην πράξη χωρίς κανόνες γιατί οι κανόνες έχουν τεθεί σε αναστολή. Η ΕΚΤ ενεργεί εκτός ελέγχου. Η Πρόεδρος Κριστίν Λαγκάρντδήλωσε ότι η ΕΚΤ δεν πρέπει να ακυρώσει κανένα χρέος. Τι λέει; Καταλαβαίνει; Η ΕΚΤ αγοράζει δημόσιο χρέος. Ανέχεται τηνκρατική παρέμβαση σε όλη την Ευρώπη. Το Σύμφωνο Σταθερότητας έχει ανασταλεί. Η Λαγκάρντ θυμάται τους κανόνες μόνο όταν τους χρειάζεται. Στην πράξη ενεργεί κατά το δοκούν και με βάση την ισορροπία ισχύος.