Με αφορμή την 19η Μαΐου Ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, βιωματικά ακούσματα, σκέψεις και απόψεις της Λίτσας Αμμανατίδου-Πασχαλίδου υποψήφιας ευρωβουλευτή της “ενωτικής πρωτοβουλίας ΜΕΡΑ25/ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ”

Πολύ συχνά, και ιδιαίτερα την Ημέρα Mνήμης των Ελλήνων του Πόντου έρχονται στη μνήμη μου οι αφηγήσεις του παππού μου και των ποντίων γερόντων στο καφενείο, που ήρθαν το 1922 στην Ελλάδα, μαζί με εκατοντάδες χιλιάδες άλλους Έλληνες, διωγμένοι από την “πατρίδα”, από τους νεότουρκους του Κεμάλ.

“Πατρίδα” για όλους όσοι γεννιούνται και ζουν σε έναν τόπο, αυτοί και οι πρόγονοί τους, στα βάθη των αιώνων, είναι ιερό πράγμα!

“Πατρίδα” είναι η γη που αγάπησαν, που το χώμα της το σκάλισαν ακόμη και με τα χέρια, το έκαναν να καρπίσει και να ζήσει γενιές και γενιές.

“Πατρίδα” είναι οι άνθρωποι που μπορεί να έχουν διαφορετική φυλετική καταγωγή, θρήσκευμα, χρώμα, γλώσσα, αλλά συνυπάρχουν αρμονικά επί αιώνες και αποκτούν κοινή κουλτούρα και πολιτισμό σε πλήθος πραγμάτων.

“Πατρίδα” είναι οι μυρωδιές, οι εικόνες, τα βουνά, η θάλασσα και ο ήλιος, που ενώ είναι κοινός σε όλο τον πλανήτη, για τους διωγμένους από τις πατρογονικές τους εστίες λάμπει διαφορετικά.

Ως απόγονος τρίτης γενιάς ποντίων προσφύγων από την πλευρά και των δύο παππούδων μου, η λέξη πατρίδα αποκτά μια άλλη διάσταση για όλους όσοι την έχασαν, για διαφορετικούς λόγους και αιτίες, πολιτικούς, κοινωνικούς, θρησκευτικούς, φυλετικούς, οικονομικούς, επεκτατικούς, ιμπεριαλιστικούς. Και δυστυχώς, στη διάρκεια των αιώνων, είναι εκατομμύρια οι περιπτώσεις που άνθρωποι, ΑΝ καταφέρουν να επιζήσουν από διωγμούς και εμπόλεμες συρράξεις στην πατρίδα τους, παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς και σε πολλές των περιπτώσεων μάλιστα και χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα.

Για τον ποντιακό και μικρασιατικό πληθυσμό η πρώτη εικοσπενταετία του 20ου αιώνα σημάδεψε το μέλλον τους, όσων βέβαια γλύτωσαν από τις δολοφονίες , τους βιασμούς, τις μολυσματικές αρρώστιες και από τις κακουχίες και τους λιμούς που ακολούθησαν. Περπατώντας χιλιόμετρα στον ήλιο, στη βροχή, στο κρύο, με τα μωρά στην αγκαλιά της μάνας, με ελάχιστα πράγματα μαζί τους σε μποξάδες, συνήθως μια εικόνα τυλιγμένη σε ένα πανί ευλαβικά και το ανοιγάρ (κλειδί) του σπιτιού που αφήσανε, με την ελπίδα να γυρίσουν κάποτε πίσω!

Οι περισσότεροι εκδιωγμένοι Έλληνες πόντιοι έφτασαν στην Ελλάδα και δυστυχώς σε αρκετές των περιπτώσεων συνάντησαν ρατσισμό από ντόπιο πληθυσμό, σε αντίθεση με αυτούς που έφτασαν στο Χαλέπι της Συρίας (περίπου 17.000 πρόσφυγες) και τους υποδέχθηκαν με αλληλεγγύη. Κάποιοι άλλοι επέλεξαν να μπουν σε αμπάρια σαπιοκάραβων και να βγουν σε λιμάνια όλου του πλανήτη, να κρύβονται για χρόνια χωρίς χαρτιά, να δέχονται για δεκαετίες ρατσισμό και εξευτελισμό στις βαριές δουλειές που έκαναν για ένα κομμάτι ψωμί και σήμερα πολλοί από τους απογόνους τους συμπεριλαμβάνονται στην Ελληνική ομογένεια και έχουν διαπρέψει σε επιστημονικό και οικονομικό επίπεδο.

Η φοβερή γενοκτονία στον Πόντο, ήταν απόρροια του σχεδίου του τουρκικού εθνικισμού για κάθαρση της οθωμανικής αυτοκρατορίας από τις γηγενείς εθνότητες. Και το τρομερό αυτό σχέδιο ευοδώθηκε με την γενοκτονία των χριστιανικών λαών, των Ελλήνων και των Αρμενίων που για αιώνες ζούσαν σ΄ αυτές τις περιοχές. Όσοι γλίτωσαν από το φονικό λεπίδι των αιμοσταγών τσετών του Κεμάλ, εξωθήθηκαν σε βίαιη εγκατάλειψη των πατρογονικών τους εστιών στον Πόντο και στην Ιωνία, ενώ για τους Κούρδους που συνέχισαν να μένουν στα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας ως μουσουλμανικές εθνότητες, τους επεβλήθη ο αναγκαστικός εκτουρκισμός τους. Οι αριθμοί, σ΄ ότι αφορά τους ελληνικούς πληθυσμούς στον Πόντο, είναι πολύ εύγλωττοι και χαρακτηριστικοί των μαζικών φόνων-γενοκτονίας που έλαβαν χώρα. Λίγο πριν τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο ο Πόντος αριθμούσε 700.000 έλληνες. Και με το πέρας του, το 1923, είχαν δολοφονηθεί 353.000 άτομα.

Εδώ να σημειώσω πως στην περιοχή της Νικομήδειας που ήταν εκτός συνόρων του Πόντου, πριν την ανταλλαγή, ήταν 15.000 Έλληνες Πόντιοι. Ο υπόλοιπος ελληνικός πληθυσμός ήταν 70.000 επί συνόλου 400.000 κατοίκων. Δεν γνωρίζω αν στα θύματα και στους εκτοπισμένους πόντιους συμπεριλαμβάνονται και από τις περιοχές που ήταν εκτός των συνόρων του Πόντου.

Ο σφαγιασμός, οι θηριωδίες και ο εκτοπισμός των Ελλήνων της μικρασιατικής καταστροφής και του Πόντου, ήταν η αφορμή διαβημάτων Ελλήνων διανοουμένων της τότε εποχής.

Χαρακτηριστικό απόσπασμα από επιστολή που απέστειλαν σε Ευρωπαίους και Αμερικανούς διανοουμένους, διανοούμενοι όπως οι Καζαντζάκης, Νιρβάνας, Δροσίνης, Γρυπάρης, Σικελιανός, Ξενόπουλος, Σβορώνος αναφέρει:

«Οι Τούρκοι εφόνευσαν όλους ανεξαιρέτως τους κατοίκους της πόλεως Mερζιφούντος, αφού την ελεηλάτησαν και την επυρπόλησαν. Τους προσπαθήσαντας να διασωθούν ετυφέκισαν και εθανάτωσαν καταλαβόντες τας διόδους. Mετετόπισαν όλον τον άρρενα πληθυσμόν των πόλεων Τριπόλεως, Κερασούντος, Ορδούς, Οινόης, Αμισού και Πάφρας και καθ’ οδόν κατέσφαξαν τους πλείστους εξ αυτών. Έκλεισαν εντός του ναού του χωρίου Έλεζλη εν Σουλού-Τερέ 535 Έλληνας και τους κατέσφαξαν διασωθέντων μόνον τεσσάρων. Πρώτους έσφαξαν 7 ιερείς διά πελέκεως προ της θύρας του ναού. Απηγχόνισαν εν Αμασεία 168 προκρίτους Αμισού και Πάφρας. Εβίασαν όλας ανεξαιρέτως τας γυναίκας, τας παρθένους και τα παιδία των άνω πόλεων, τας ωραιοτέρας δε παρθένους και νέους έκλεισαν εις τα χαρέμια. Πλείστα βρέφη εφόνευσαν, σφενδονίζοντες αυτά κατά των τοίχων».

Ό,τι αναφέρεται στο παραπάνω απόσπασμα, αντίστοιχα για την περιοχή της Νικομήδειας, ηχεί ακόμη στα αυτιά μου από τους παππούδες μου, από συγγενείς και χωριανούς που σήμερα δε ζουν, αλλά έζησαν την τραγωδία του ξεριζωμού .

Η καταγωγή των προπάππων μου ήταν η Κορόνιξα της Τραπεζούντας από την οποία μετανάστευσαν το 1840 λόγω δυσκολιών και για 40 χρόνια εγκαταστάθηκαν στην περιοχή των Κοτυώρων της επαρχίας Φάτσας, όπου οι άγριες προστριβές με Τούρκους τσιφλικάδες τους ανάγκασαν να εκτοπιστούν εκτός συνόρων του Πόντου και το 1880 δημιούργησαν τα 14 χωριά στην επαρχία Ατά παζάρ της Νικομήδειας. Περίπου 100 ήταν οι πρώτες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στην ορεινή αυτή περιοχή και κατάφεραν να ξαναστήσουν τη ζωή τους εκχερσώνοντας, ώστε η γη να μετατραπεί σε καλλιεργήσιμη και να μπορέσουν να επιβιώσουν με αξιοπρέπεια, στην δεύτερη εσωτερική μετανάστευση-προσφυγιά.

Το 1921 στο Σαγγάριο ποταμό κοντά στον οποίο ήταν τα χωριά του Ατά παζάρ, οι Έλληνες πόντιοι οργάνωσαν ένοπλη αντίσταση κατά των Τούρκων και ο αγώνας τους πνίγηκε στο αίμα, με θύματα πάνω από 100 παλικάρια αντάρτες πόντιοι. Ο παππούς της μητέρας μου Θεόδωρος Παπαδόπουλος, ήταν ένα από τα 3 μοναδικά παλικάρια που σώθηκαν από το εκτελεστικό απόσπασμα, επειδή έπεσε πριν τον βρει η τούρκικη σφαίρα και τον καταπλάκωσαν οι νεκροί συγχωριανοί του. Για ώρες ολόκληρες, έμεινε ακίνητος κάτω από τις σωρούς των δικών του ανθρώπων, μέχρι να νυχτώσει και να καταφέρει να απεγκλωβιστεί. Αυτόν τον προπάππο μου, που έφτασε στο χωριό μας το Μεσημέρι Θεσσαλονίκης το 1922, με την περίφημη ανταλλαγή, τον γνώρισα ως παιδί και οι αναφορές του ήταν σαν μια σκληρή ιστορία στα παιδικά μου αυτιά.

ΕΕ, προχωρούν σε καταστολή, συλλήψεις και απαγορεύσεις εισόδου στις χώρες τους, αλλά ακόμη και συμμετοχής σε διαδικτυακές εμφανίσεις, σε ακαδημαϊκούς και πολιτικούς, που συμμετέχουν σε διεθνείς συζητήσεις –εκδηλώσεις για το φλέγον ζήτημα δηλώνοντας το αυτονόητο, να σταματήσει η σφαγή στη Γάζα.

Όχι άλλες Γενοκτονίες!

Υ.Γ. Η επιβίωση των Ποντίων και η διατήρηση της ταυτότητάς τους, παρά τις αντιξοότητες, αποτελούν παραδείγματα αντοχής και θάρρους. Η μνήμη των θυμάτων της γενοκτονίας παραμένει ζωντανή στις καρδιές των απογόνων τους.

19/05/2024

Αμμανατίδου – Πασχαλίδου Ευαγγελία πρ. βουλευτής (2007-2015) ,υπ. ευρωβουλευτής με την ενωτική πρωτοβουλία -ΜεΡα25/Ανατρεπτική Οικολογική Αριστερά. Μέλος του Αριστερού Ρεύματος και του ΠΣ της Λαϊκής Ενότητας – Ανυπότακτη Αριστερά