Η βαρβαρότητα των γυναικοκτονιών αντανακλά την βία στην κοινωνία

Της Δέσποινας Σπανού

Το τελευταίο διάστημα κυριάρχησε πάλι στην επικαιρότητα το τεράστιο θέμα των συνεχιζόμενων γυναικοκτονιών στη χώρα μας. Μέσα σε τρεις ημέρες, τρεις γυναικοκτονίες, 15 μέσα στους πρώτους επτά μήνες το 2022, χιλιάδες καταγγελίες για κακοποιητικές συμπεριφορές, με τις οποίες κατά κανόνα δεν ασχολούνται οι αρμόδιες αρχές. Πολλές καταλήγουν και στην δολοφονία του θύματος, οπωσδήποτε όμως έχουν σαν συνέπεια την σωματική και ψυχική κακοποίηση γυναικών, αλλά και παιδιών, που είναι συνήθως μάρτυρες αυτής της συμπεριφοράς του πατέρα τους προς την μητέρα τους.
Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Η αυταρχική και κακοποιητική συμπεριφορά προς την γυναίκα από τον «άνδρα αφέντη» ταυτίζεται με την πατριαρχία και ίσχυε επί αιώνες. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως με την εξέλιξη της γυναίκας, τους αγώνες της για την ισότητα και τη συμμετοχή της στην κοινωνική ζωή, θα έπρεπε να έχει εξαλειφθεί. Δεν συνέβη όμως, αντιθέτως έχουν αυξηθεί (σύμφωνα με τα στοιχεία) οι δολοφονίες. Που οφείλεται αυτό;
1) Τα πατριαρχικά πρότυπα εξακολουθούν να ισχύουν, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της εικόνας, ως αξία του ανθρώπου. Το πρότυπο του ισχυρού κυριαρχεί και κυρίως του ισχυρού άνδρα, ο οποίος μπορεί να κάνει τα πάντα. Η ίδια λογική όμως διέπει και αυτόν που αισθάνεται να περιορίζεται η δύναμή του και να αμφισβητείται η κυριαρχία του. Οι περισσότερες γυναικοκτονίες έγιναν, όταν η γυναίκα ανακοίνωσε ότι θέλει να χωρίσει. Ο σύντροφος, ο άνδρας, ο οποίος συνήθως την κακοποιούσε το προηγούμενο διάστημα, δεν ανέχτηκε ότι εκείνη αποφάσισε να χωρίσει, θεωρώντας ότι αυτό τον εξέθεσε κοινωνικά. Πολλοί δολοφονούν τις γυναίκες τους μετά τον χωρισμό και μάλιστα μπροστά σε συγγενείς ή μπροστά στα παιδιά, τα οποία υφίστανται όλες τις συνέπειες και τα ψυχολογικά τραύματα, που τους ακολουθούν στην υπόλοιπη ζωή τους.
2) Η ενδοοικογενειακή βία και τα φαινόμενα γυναικοκτονιών, δεν αφορούν μόνον μεγαλύτερες ηλικίες, που μεγάλωσαν και έζησαν με το πρότυπο του «άνδρα αφέντη». Αφορούν και νέες ηλικίες, που ενώ έζησαν σε διαφορετικό περιβάλλον, όταν αισθάνθηκαν να απειλούνται, κτύπησαν και σκότωσαν. Αυτό συμβαίνει, διότι η βία πλέον κυριαρχεί στην εποχή μας, στις προσωπικές σχέσεις, στα σχολεία, στην κοινωνική ζωή. Πάντα υπήρχε, τώρα όμως προβάλλεται ως φαινόμενο απολύτως ανεκτό. Προωθείται από τα Μ.Μ.Ε. και το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας, ακόμη και τα παιδιά, εξοικειώνονται με αυτό το φαινόμενο.
Πριν από μερικές ημέρες κυριάρχησε στην επικαιρότητα αυτό που έγινε στην Τσιβιλανόβα Μάρκε της Ιταλίας, όπου ένας Ιταλός κτύπησε και έπνιξε έναν ανάπηρο Νιγηριανό, διότι του ζήτησε οικονομική βοήθεια. Το χειρότερο ήταν ότι διαβάτες σταμάτησαν και βιντεοσκοπούσαν την δολοφονία, χωρίς να παρέμβουν για να σώσουν τον άτυχο άνθρωπο, που ήταν εντελώς αδύναμος, διότι ήταν ανάπηρος. Το γεγονός μας θυμίζει τις άγριες στιγμές της Ρωμαϊκής ιστορίας, όπου ο λαός διασκέδαζε με αίμα στην αρένα. Τέτοια φαινόμενα δεν είναι πολύ μακριά από την δική μας κοινωνία. Ούτως ή άλλως η πατριαρχία είναι η επιβολή του ισχυρού στον αδύνατο, δυνατός μυϊκά κατά κανόνα είναι ο άνδρας, όταν συνδυάζεται με μία γενικευμένη αντίληψη αποδοχής της βίας, τα φαινόμενα κακοποίησης αλλά και δολοφονιών αυξάνονται.
Τεράστιες είναι οι ευθύνες των κυβερνήσεων, τα στελέχη των οποίων περιορίζονται να καταδικάζουν αόριστα την βία, χωρίς όμως να έχουν κάνει ο,τιδήποτε για την αποτρέψουν, αντιθέτως ουσιαστικά την ενθαρρύνουν. Τις τελευταίες ημέρες μάλιστα στελέχη της κυβέρνησης, αλλά και της αντιπολίτευσης αυτοθαυμάζονται για αυτά που προτείνουν ή έχουν κάνει.
Ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει τη νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας, σωστό αλλά από μόνο του δεν καλύπτει το πρόβλημα και σαφώς δεν το είχε κάνει όταν ήταν στην κυβέρνηση, παρά τις πολλές και τότε γυναικοκτονίες.
Η αρμόδια υφυπουργός της Ν.Δ. αναφέρεται στις δομές που υπάρχουν, που όμως είναι λίγες, με ελάχιστο προσωπικό και δεν καλύπτουν τις ανάγκες. Το μεγάλο πρόβλημα όμως είναι (και γι’ αυτό έχουν την ευθύνη όλες οι κυβερνήσεις), ότι η Αστυνομία όταν δέχεται καταγγελίες για κακοποίηση ή αδιαφορεί, ή απλώς κάνει συστάσεις στον δράστη! Πολλές γυναίκες δολοφονούνται μετά από καταγγελία στην Αστυνομία, από την οποία δεν βρήκαν καμία στήριξη. Πολλές γυναίκες επίσης δέχονται απειλές και κακοποιητικές συμπεριφορές, όταν ήδη έχουν χωρίσει και παρά το γεγονός ότι καταγγέλλουν τη συμπεριφορά στην Αστυνομία, δεν προστατεύονται και δολοφονούνται μετά! Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, ο δράστης κτυπά και πρόσωπα του συγγενικού περιβάλλοντος, όπως συνέβη πέρυσι στον Βόλο, που πρώην σύζυγος σκότωσε την πρώην γυναίκα του και τον αδελφό της, μπροστά στα μάτια της υπόλοιπης οικογένειας. Η Αστυνομία, παρά το γεγονός ότι είχε ενημερωθεί πολλές φορές για τον κίνδυνο και είχε κληθεί να βοηθήσει, δεν εμφανίστηκε εγκαίρως με αποτέλεσμα να δολοφονηθούν δύο άνθρωποι!!
Οι ευθύνες των κυβερνήσεων αποδεικνύονται και από τα στοιχεία. Μέσα σε επτά χρόνια έχουν διαπραχθεί περίπου 150 γυναικοκτονίες, 23 το 2015, 21 το 2016, 16 το 2017, 21 το 2018, 17 το 2019, 14 το 2020, 18 το 2021 και 15 τους επτά πρώτους μήνες του 2022!
Όλο αυτό το διάστημα δεν έχει ληφθεί κανένα ουσιαστικό μέτρο. Αντιθέτως ακόμη και Διεθνείς Συμβάσεις, που έχουν επικυρωθεί, όπως η 190 Διεθνής Σύμβασης Εργασίας, για την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία, δεν έχει εφαρμοσθεί πραγματικά, διότι λείπουν οι αναγκαίοι μηχανισμοί για να επιβάλλουν την εφαρμογή της.
Δυστυχώς η κατάσταση χειροτερεύει και επιβάλλεται η άμεση λήψη μέτρων.
Η αλλαγή των πολιτιστικών προτύπων, η εξάλειψη της βίας, είναι η βάση από την οποία εξαρτώνται τα πάντα, όμως είναι μία μακρόχρονη διαδικασία, ένας διαρκής αγώνας στην ανάπτυξη του οποίου, οι δυνάμεις της Ριζοσπαστικής Αριστεράς και τα μαζικά κινήματα, οφείλουν να συμβάλλουν καθοριστικά.
Παράλληλα όμως πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για την προστασία των γυναικών που δέχονται κακοποιητική συμπεριφορά. Συγκεκριμένα:
α) Αύξηση και ενίσχυση των δομών στήριξης των γυναικών και στελέχωσή τους με επιστημονικό προσωπικό, ικανό να προσφέρει την κατάλληλη βοήθεια.
β) Αρμόδιες υπηρεσίες, στις οποίες να γίνονται οι καταγγελίες και να λαμβάνουν άμεσα μέτρα για την προστασία των γυναικών.
γ) Οικονομική ενίσχυση στα θύματα βίας, μέχρι να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τη νέα πραγματικότητα. Πολλές γυναίκες δεν αποφασίζουν να φύγουν, ενώ κακοποιούνται, διότι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα επιβίωσης για τις ίδιες και τα παιδιά τους.
δ) Νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας στον Ποινικό Κώδικα. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η ενδεχόμενη αύξηση των ποινών αποτελεί πανάκεια για την αποτροπή της βίας, με δεδομένη και την διεθνή εμπειρία, π.χ. στις Η.Π.Α. οι ποινές είναι πολύ σκληρές, αλλά η εγκληματικότητα πολύ μεγάλη.
Από όλα τα στοιχεία φαίνεται ότι ο δρόμος είναι μακρύς. Πρέπει όμως να τον περπατήσουμε. Οι γυναικοκτονίες θα σταματήσουν, όταν οι ίδιες οι γυναίκες με τους αγώνες τους, θα επιβάλλουν την λήψη μέτρων. Η ισότητα και η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών εξακολουθεί να είναι διεκδικητικός στόχος.

Δέσποινα Σπανού, πρώην αντιπρόεδρος της ΑΔΕΔΥ, στέλεχος της ΛΑΕ.