Περιεχόμενα

1. Πρόλογος
2. Αγωγός ΤΑΡ
3. Η Γεωπολιτική αξία του ΤΑΡ
4. Δεξαμενές σε Ρεβυθούσα- Αγωγός IGB
5. Αγωγός Eastmed
6. Ηλεκτρική διασύνδεση =EuroAsia
7. Έρευνα Υδρογονανθράκων -ΕΔΕΥ
8. Ηλεκτρική Ενέργεια από πυρηνικά – Πιθανή έμμεση στροφή στην πυρηνική ενέργεια.
9. Oι εξαγωγές φυσικού αερίου από ΗΠΑ σε ΕΕ
10. Συμπεράσματα και Προοπτικές

1. Πρόλογος

Οι πρόσφατες εξελίξεις, λόγω του πολέμου  στην Ουκρανία, έχουν μεταβάλλει  ριζικά το διεθνές σκηνικό. Μάλιστα πρέπει να  επισημανθεί πως αυτή η μεταβολή  σκηνικού, συμπίπτει χρονικά με 2 άλλες  μεταβολές. Τις  κυβερνητικές  αλλαγές  σε   ΗΠΑ και  Γερμανία και δεν είναι παράλογο να συσχετίσει κάποιος τις σημαντικές και απρόβλεπτες  εξελίξεις στην Ουκρανία, με αυτές.

Αν η Ουκρανία, υποκινούμενη ή όχι , θεώρησε  ότι  ήταν σήμερα το κατάλληλο timing για να προβάλλει το αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ , η Ρωσία δεν ήταν δυνατό,  όπως απέδειξε, επ’ ουδενί να  το αποδεχτεί. Μέγα θύμα ο ουκρανικός λαός αλλά θύτης όχι μόνο  ο Πούτιν  αλλά και ο υποστηρικτής του Ζελέφσκι, δηλαδή η Αμερικανική κυβέρνηση  Μπάιντεν..

Διαμορφώνεται σήμερα, ένα νέο διεθνές τοπίο που περιλαμβάνει και τον ενεργειακό τομέα. Μετά τις πρόσφατες εξελίξεις  είναι εύλογη η αίσθηση, ότι  οδηγούμαστε σε κάποιο νέο ενεργειακό status σχετικά με την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών στην Ευρώπη και ότι ο σημερινός πόλεμος  θα επηρεάσει τα διάφορα ενεργειακά projects (αγωγοί, δεξαμενές, ηλεκτρική ενέργεια, ανανεώσιμες)  και γενικότερα τον ενεργειακό μετασχηματισμό της χώρας) που είναι σε εξέλιξη ή σχεδιάζεται παραπέρα.

Όπως αντιλαμβανόμαστε, έχει δημιουργηθεί τεράστια ανησυχία για  πιθανούς κινδύνους στην προμήθεια Φυσικού Αερίου (ΦΑ),  αν κλείσει η στρόφιγγα  από Ρωσία. Ως σήμερα η Ρωσία δεν έχει χρησιμοποιήσει τη δυνατότητα αυτή για να εκβιάσει,  αλλά «ποιος ξέρει «τι μας ξημερώνει» κατά την προσφιλή λαϊκή έκφραση. Δεν θα ήταν άσκοπο, λοιπόν, να κάνουμε σήμερα, μια  αναφορά στους αγωγούς ΦΑ  και σε κάθε άλλη παράμετρο που επηρεάζει την προμήθεια ενεργειακών υλών στις διάφορες χώρες, ειδικότερα στην Ευρώπη.

Θεωρούμε, ότι, παρά το γεγονός, πως.  η Ρωσία έχει άφθονα κοιτάσματα και είναι σημαντικός ο ρόλος της στην τροφοδοσία πολλών χωρών σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, ο ρόλος των ΗΠΑ είναι σημαντικότερος,  όχι μόνο γιατί διαθέτουν και αυτές πλούσια –αν και υποδεέστερα σε ποιότητα κοιτάσματα από σχιστολιθικά πετρώματα- αλλά κυρίως, επειδή ασκούν μεγαλύτερη επιρροή στις ενεργειακές πολιτικές,  ειδικά των δυτικών χωρών.

Μάλιστα, σήμερα, που υπάρχει μια γενικότερη αντίδραση απέναντι στη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ  η μόνη άθικτη από τον πόλεμο,  «κάνει πάρτι», τρόπος του λέγειν, από τις εξελίξεις. Η Ρωσία αντίθετα,  πιέζεται και περιθωριοποιείται  πολιτικά,  αφού, με αφορμή τον πόλεμο αυτό πολλές χώρες έχουν έλθει, ποικιλόμορφα,  κυρίως με  οικονομικές  κυρώσεις,  σε αντιπαράθεση με Ρωσία.

Στο παρόν κείμενο,  δεν  αναφερόμαστε σε projects που δεν αφορούν άμεσα την Ελλάδα, όπως αγωγοί που δεν διέρχονται από Ελλάδα, ακόμη και αν τα projects αυτά,  είναι και ευρωπαϊκά  και σημαντικότερα (όπως πχ ο αγωγός Nordstream II)

Θα αναφερθούμε συγκεκριμένα  σε   επίκαιρες πλευρές του ενεργειακού ζητήματος, με  projects διεθνούς εμβέλειας  στα οποία  εμπλέκεται άμεσα η Ελλάδα:

2. Αγωγός ΤΑΡ

Ο ΤΑΡ είναι ένας αγωγός που  μεταφέρει αζέρικο ΦΑ από Κασπία (κοίτασμα Σαν Ντενίζ) σε Ευρώπη και ο οποίος διέρχεται και από Ελλάδα. Είναι ένας αγωγός που είναι η συνέχεια του αγωγού ΤΑΝΑΡ που  θα μεταφέρει  αέριο από το συγκεκριμένο κοίτασμα ως τα σύνορα Τουρκίας Ελλάδας και στη συνέχεια ο ΤΑΡ  μεταφέρει σε  Ελλάδα, Αλβανία και τελικά στην Ιταλία..

Η επιλογή του, έγινε, από αυτούς που αποφασίζουν,  ασφαλώς παίρνοντας υπόψη τους οικονομικούς παράγοντες που σχετίζονται με τον κάθε αγωγό, συγκρίνοντας  εναλλακτικές λύσεις. Υπήρξε  προτίμησή του σε σχέση με  άλλες λύσεις (πχ αγωγού  ITGI  και South Stream) αν και   δεν ήταν η καλύτερη επιλογή από καθαρά τεχνική πλευρά και ιδιαίτερα με την δυναμικότητά του, αλλά ασφαλώς ήταν προτιμητέα επιλογή (πχ από South stream) ρωσικής ιδιοκτησίας και  ρωσικού ενδιαφέροντος

Ήταν η  προτιμότερη  επιλογή από μέρους χωρών  με ισχυρή επιρροή (πχ ΗΠΑ).

Το ένα μετά το άλλο,  προηγούμενα σχέδια, που είχαν πέσει στο τραπέζι (ITGI  και South Stream) και προαναφέραμε, αποσύρθηκαν και μπήκαν στο συρτάρι για να μείνει μόνο ο αγωγός ΤΑΡ, που αποτέλεσε  την τελική  επιλογή και για αυτό  προχώρησε  Η διακρατική συμφωνία μεταξύ Αλβανίας, Ιταλίας και Ελλάδας υπογράφτηκε τις  12/2/13 και επικυρώθηκε από την Βουλή μας την 9/4/13.

Ο αγωγός αυτός για τον οποίο έχει γίνει πολύ συζήτηση, είναι κατά τη γνώμη μου και όχι μόνο, δευτερεύουσας σημασίας, και αυτό αποδεικνύεται από την πολύ μικρή δυναμικότητά του, με τα σημερινά δεδομένα παροχή μόλις 10 δις κμ (κυβικά μέτρα) το χρόνο, όταν,  οι ανάγκες της Ευρώπης κυμαίνονται γύρω στα 500 δις κμ το χρόνο. Αλλά δεν  έχει ιδιαίτερη σημασία ,ούτε  και για την Ελλάδα που στην καλύτερη περίπτωση  μπορεί να μας τροφοδοτήσει  με   1 δις κμ το χρόνο που ως σήμερα τουλάχιστον είναι  εξασφαλισμένα. Οι ανάγκες της χώρας  που κυμάνονται αυτή τη στιγμή σε 4 δις κμ το χρόνο καλύπτονται και από  Αζέρικο  αέριο και  με  αγωγό που έρχεται από Ρωσία μέσω  Βουλγαρίας, και από Αλγερία  με υγροποιημένο φυσικό αέριο που αποθηκεύεται σε Ρεβυθούσα.

3. Η Γεωπολιτική αξία του ΤΑΡ

Η κυβέρνηση προβάλλει τη θέση ότι με τον αγωγό αυτό αναβαθμίζεται η γεωπολιτική θέση της χώρας και μιλάει για έργο  τεράστιας γεωπολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής σημασίας. Όμως, όπως ανέφερα ,κατά  τη γνώμη μου η δυναμικότητα του δεν τεκμηριώνει την θέση για ουσιαστική αναβάθμιση της γεωπολιτικής θέσης της χώρας μας από αυτόν.

1. Δεξαμενές σε Ρεβυθούσα- Αγωγός IGB

• Το έργο των δεξαμενών σε Ρεβυθούσα είναι σημαντικό και οι πρώτες δύο  δεξαμενές εξυπηρετούσαν και ανάγκες της Ελλάδας. Όμως η Γ Δεξαμενή  που δημιουργήθηκε πρόσφατα, είναι ένα έργο που επεδίωξαν οι ΗΠΑ και θα υπηρετήσει κυρίως  τα ενδιαφέροντα και συμφέροντα των ΗΠΑ,  διότι από κει θα διοχετευτεί ποσότητα ΦΑ σε Αλεξανδρούπολη και στη συνέχεια μέσω  του αγωγού IGB σε Βουλγαρία και παραπέρα ως τη βαλτική
• Πλωτή δεξαμενή αεριοποίησης στην Αλεξανδρούπολη. Εκεί δημιουργείται η συγκεκριμένη  υποδομή που θα εξυπηρετεί και αυτό την  προώθηση του Αμερικάνικού ΦΑ μέσω του  αγωγού  IGB, και από κει μέχρι τη βαλτική..
• Ο αγωγός IGB. Ο αγωγός αυτός είναι ένας κάθετος στον ΤΑΡ και συνδυάζεται με  τα projects της  Γ Δεξαμενής σε Ρεβυθούσα, και της πλωτής δεξαμενής σε Αλεξανδρούπολη, όπου μπορεί μετά από αεριοποίηση  να προωθηθεί στη συνέχεια μέσω του αγωγού IGB προς την Βαλτική.

Έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε, πως, κάθε σχέδιο που  ενδιαφέρει τις ΗΠΑ  δηλαδή και η  Γ Δεξαμενή σε Ρεβυθούσα και η πλωτή δεξαμενή σε Αλεξανδρούπολη και ο αγωγός IGB θα προχωρήσουν κανονικά και πιθανά σε  συσχετισμό  με τα δεδομένα και . το κλίμα που έχει δημιουργήσει   ο πόλεμος στην Ουκρανία, σε πολύ συντομότερο χρόνο.

2. Αγωγός Eastmed

Ο Αγωγός αυτός που προτάθηκε από Ισραήλ και στοχεύει να μεταφέρει το ΦΑ της Ανατολικής Μεσογείου στη Δυτική Ευρώπη έχει περάσει από χίλια κύματα.

Ο αγωγός αυτός, είναι ένα σύμπλεγμα υπεράκτιων / χερσαίων αγωγών, μήκους περίπου 1.900 km, που θα συνδέει απευθείας πηγές αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, μέσω της Κύπρου, με την Ελλάδα και στη συνέχεια μέσω άλλων αγωγών στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το Έργο σχεδιάστηκε να μεταφέρει αρχικά 10 δισ. κυβ. μέτρα ( bcm) /έτος από κοιτάσματα της Λεβαντίνης στην Ελλάδα και στη συνέχεια, σε συνδυασμό με τον αγωγό «Ποσειδών», στην Ιταλία Αν και ο αγωγός αυτός σχετίστηκε με το ενδιαφέρον 4 χωρών – του Ισραήλ της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ιταλίας-  πέρασε από χίλια κύματα και ειδικά την τελευταία περίοδο ήταν παγωμένος.

Μάλιστα υπήρχε γενική αίσθηση για οριστική ματαίωση του . Όμως σε συνδυασμό  με τις πρόσφατες  εξελίξεις φαίνεται να αναθεωρούνται οι αποφάσεις. Για παράδειγμα,  για «ολική  επαναφορά» μιλά ο Ν  Μόντι της Edison για  τον   EastMed.

«Έχει ο καιρός γυρίσματα», όπως θα λέγαμε.

Όπως θα θυμόμαστε, πριν λίγο,  μέσα Γενάρη, οι ΗΠΑ ενημέρωσαν το Ισραήλ ότι δεν υποστηρίζουν πλέον τον αγωγό EastMed. Και έκτοτε όλες οι εμπλεκόμενες χώρες δεν αναφέρονται πλέον σε αυτόν. Από καμία πλευρά, ούτε  από κυβέρνηση Ελλάδας, ούτε  Κύπρου, ούτε από Ιταλία, αλλά ούτε και  από Ισραήλ που είχε πρωτοστατήσει για τον αγωγό αυτό, βγήκε άχνα.

Όμως,  σήμερα, ο Ν. Μόντι της Edison αν και έχουν περάσει μόλις 2 μήνες από αυτή τη μεταβολή στάσης των ΗΠΑ, αναφέρει ότι ο  αγωγός είναι  ανταγωνιστικός και βιώσιμος. Βλέπουμε λοιπόν  μεταβολή της στάσης της Ιταλίας σχετικά με τον Eastmed προκειμένου όπως αναφέρει η Ιταλική πλευρά, να καταστεί δυνατή η διαφοροποίηση των προμηθειών από πηγές φυσικού αερίου που έχουν ήδη ανακαλυφθεί και είναι εγγύς στην ευρωπαϊκή αγορά.

Αυτό, όμως, το επενδυτικό έργο,  όπως και τα άλλα που θα αναφερθούμε, συγχρονίζεται  με το μήνυμα που έχουν στείλει οι ΗΠΑ και υπηρετούν και οι Βρυξέλλες. Δηλαδή οτιδήποτε μειώνει την εξάρτηση μας από Ρωσία είναι επιθυμητό. Άρα δεν πιστεύουμε ότι πλέον θα έχουν αντίρρηση και οι ΗΠΑ

Η δική μου όμως προσέγγιση στον αγωγό αυτό παραμένει  αρνητική.

Άσχετα με τις σημερινές σκοπιμότητες, για τον αγωγό αυτός, υφίστανται αρκετά  αρνητικά  δεδομένα, που πρέπει να απαντηθούν πριν προχωρήσει το σχέδιο αυτό.

·         Συγκεκριμένα  πρέπει να προχωρήσουν οι τεχνικές μελέτες που  υπολείπονται για να  καταδείξουν εάν το έργο μπορεί να κατασκευαστεί.

• Επίσης «Το πλέον σημαντικό είναι να διασφαλιστεί η εξεύρεση αγοραστή για το φυσικό αέριο , που θα κρίνει τη βιωσιμότητα του έργου». Αυτό θεωρείται το πρωτεύον θέμα η σπουδαιότερη παράμετρος  κατά τη δήλωση του Κύπριου υπουργού Ενέργειας Γιώργου Λακκοτρύπη στο ΡΙΚ:
• Αυτό δεν είναι ασήμαντο, διότι το κόστος μεταφοράς φυσικού αερίου μέσω του EastMed υπολογίζεται στα 2,8 ή 3,5 δολάρια ανά mmbtu (εκατομμύρια BTU – British Thermal Unit), ανάλογα με το αν ο αγωγός θα είναι δυναμικότητας 10 ή 20 bcm (δισ. κυβικά μέτρα).
• Το κόστος είναι απαγορευτικό αν συγκριθεί με το κόστος μεταφοράς του NordStream που είναι γύρω στα 0,9 δολάρια ανά mmbtu; Κατανοούμε πως δεν είναι εύκολο κάποια χώρα που θα υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας του μόνο και μόνο για να υπηρετήσει την «ανεξαρτησία» της από τη Ρωσία.
• Αλλά, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι η Ευρώπη αποφασίζει να πληρώσει ακριβά το φυσικό αέριο του EastMed, ποιες ανάγκες της θα καλύψει όταν είναι γνωστό πως η δυναμικότητα του είναι περίπου 10 bcm ανά έτος όταν η κατανάλωση της Ευρώπης κινείται περί τα 500 bcm ανά έτος και ο Nordstream 1 και 2 όταν ολοκληρωθεί θα φθάσει τα 110 bcm ανά έτος
• Να μην παραλείψουμε να αναφέρουμε εδώ πως για τον αγωγό αυτό Eastmed έχει διατυπώσει πλήρη αντίθεση και η Τουρκία που επιδιώκει την μεταφορά του φυσικού αερίου της Νοτιοανατολικής Μεσογείου με αγωγό που θα διέρχεται από το έδαφός της. Θεωρεί –ασφαλώς εύλογα- ότι ο East Med που  παρακάμπτει την Τουρκία, μειώνει  τον στρατηγικό ρόλο της ως ενεργειακού κόμβου. Είναι βέβαιο πως  όταν  οι ΗΠΑ τοποθετήθηκαν πρόσφατα  εναντίον του Eastmed είχαν πάρει σοβαρά υπόψη τη θέση της Τουρκίας.
• Επίσης να αναφέρουμε ακόμη, πως και η Αίγυπτος που είχε βολιδοσκοπηθεί για συμμετοχή στο project αυτό, θεωρεί  ότι ο αγωγός EastMed βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο μελέτης σκοπιμότητας και για αυτό επιδιώκει την αμεσότερη και φθηνότερη επιλογή μεταφοράς του στην Ευρώπη, αναπτύσσοντας τις υπάρχουσες μονάδες υγροποίησης LNG της Αιγύπτου που θα συνδεθούν μέσω αγωγού με τα κοιτάσματα της Κύπρου. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν εύλογα, ότι ο αγωγός Κύπρου-Αιγύπτου θέτει σε κίνδυνο τον διάδρομο EastMed επειδή ο τελευταίος χρειάζεται όλο το κυπριακό φυσικό αέριο για να είναι εμπορικά εφικτός.»
• «Επικριτές υποστηρίζουν ότι το έργο είναι υπερβολικά δαπανηρό, με σοβαρές τεχνικές προκλήσεις και προσκρούει στην αντίθεση της Τουρκίας, η οποία έχει κυριαρχικές διαμάχες με τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυπριακή κυβέρνηση στη Λευκωσία, συμπεριλαμβανομένων και ανταγωνιστικών διεκδικήσεων σε χωρικά ύδατα της Κύπρου.
• Βέβαια , σήμερα, ασφαλώς βασική παράμετρος που επηρεάζει και συντελεί σε επανεξέταση  των ενεργειακών projects,  είναι  ο πόλεμος στην Ουκρανία σε κατεύθυνση διαφοροποίησης των πηγών και αυτό έγινε με την EDISON που επανεκτιμά τον αγωγό αυτό-eastmed-  ώστε να προωθηθούν σε μέγιστο βαθμό οι  μη ρωσικές πηγές εφοδιασμού”.
• Βλέπουμε λοιπόν πλήρη συντονισμό όλων των χωρών της Δύσης για απομόνωση της Ρωσίας. H Ουάσιγκτον την περίοδο αυτή θεωρεί τον  East Med ως την μοναδική εναλλακτική πρόταση προμήθειας ενέργειας για την ΕΕ έναντι του ρωσικού αερίου της Gazprom
• Αλλά και από  Ιταλία και από Κύπρο (πχ ΑΚΕΛ) έχουν εκφραστεί ενστάσεις για το project αυτό του Eastmed. Για παράδειγμα ο Νεοκλής Συλικιώτης (πρώην Ευρωβουλευτής ΑΚΕΛ), είχε εκφράσει τη θέση  πως θα ήταν προτιμότερο κάποιο  τερματικό υγροποίησης,  ότι δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί ο στόχος αυτός, ώστε μέσω του τερματικού να μπορέσει να καταστεί η Κύπρος περιφερειακό κέντρο υγροποίησης φυσικού αερίου για τις παγκόσμιες αγορές.
• Η Αίγυπτος θεωρεί ότι ο αγωγός EastMed βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο μελέτης σκοπιμότητας και επιδιώκει την αμεσότερη και φθηνότερη επιλογή μεταφοράς του στην Ευρώπη, Με βάση δημοσιεύματα η Αίγυπτος κσλείτσι από ΗΠΑ να προκρίνει αγωγό   Αιγύπτου – Ελλάδας, μέσω Κρήτης, , αντί του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, όπως άλλωστε ανέφερε  ο σύμβουλος ενεργειακής ασφάλειας του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Άμος Χόχσταϊν, Εξάλλου τα αποθέματα Αιγύπτου δεν είναι αρκετά ώστε να καλύψουν και ανάγκες του Eastmed  όταν οι ανάγκες της  ίδιες της Αιγύπτου δεν αφήνουν τέτοια περιθώρια..
• Εξάλλου, γνωρίζουμε ,πωςι οι ΗΠΑ παίρνουν στα σοβαρά τις σχετικές αντιδράσεις της Τουρκίας στον αγωγό αυτό
• Με βάση όσα έχω προαναφέρει H δική μου προσέγγιση συγκλίνει με εκείνη του πρώην διευθύνοντος  συμβούλου  ΕΔΕΥ. Η εκτίμηση του πρώην  διευθύνοντος  συμβούλου  ΕΔΕΥ κ. Μπασιά , ήταν ότι τα σημερινά αποθέματα φυσικού αερίου της νοτιοανατολικής Μεσογείου δεν ικανοποιούν τα αναγκαία οικονομικά κριτήρια για να υποστηρίξουν επενδύσεις καινούργιων υποδομών και μεταφοράς. Χρειάζονται διπλάσιοι όγκοι κοιτασμάτων». Αν και η αναφορά του έγινε στις 9/12/2019 η εκτίμηση για τα αποθέματα δεν έχει μεταβληθεί ριζικά ώστε να καθίσταται ρεαλιστικός ο Eastmed

1. EuroAsia

Είναι ένας αγωγός ηλεκτρικής διασύνδεσης  που υποστηρίζει το Ισραήλ και  αφορά τη διασύνδεση του Ισραήλ με την  Κύπρο και από κει  μέσω Κρήτης και Πελοπονήσου  με την Ηπειρωτική Ελλάδα  εξυπηρετώντας την παραπέρα διασύνδεση με το   πανευρωπαϊκό ηλεκτρικό δίκτυο, Είναι μεταξύ των projects  που υποστηρίζουκαι οι Ηνωμένες Πολιτείες και όταν ολοκληρωθεί θα έχει συνολικό μήκος της γραμμής διασύνδεσης περίπου 540 ναυτικά μίλια και θα τοποθετηθεί σε βάθος έως και 2 χλμ. κάτω από το επίπεδο της θάλασσας.  Το δίκτυο θα έχει την ικανότητα να μεταφέρει  2.000 μεγαβάτ (2 GW), ηλεκτρικής ενέργειας σε κάθε κατεύθυνση και αναμένεται να κοστίσει περίπου 1.5 δισ. ευρώ,. Για το  έργο αυτό ο μηχανικός της ΔΕΗ Αλβέρτος Μαΐσης από τους πλέον ειδήμονες, θεωρεί πως δεν τεκμηριώνεται  οικονομοτεχνικά και γι αυτό δεν το κρίνει βιώσιμο.

2. Έρευνα Υδρογονανθράκων – Ελληνική Διαχειριστική Εταιρία Υδρογονανθράκων(ΕΔΕΥ)

Σχετικά με την έρευνα υδρογονανθράκων, που έχει περάσει από χίλια κύματα και κουβαλά  την αμαρτωλή ιστορία της προκατόχου της ΕΔΕΥ δηλαδή της  ΔΕΠ-ΕΚΥ,  με τη βίαιη κατάργησή της, υπήρξε η γνωστή παρέμβαση του υπουργού Δένδια που για μια ακόμη φορά έβαλε την έρευνα   στον πάγο. Όπως είναι γνωστό ο κ.  Δένδιας σε δηλώσεις του στο  Arab News  τις 21/4/21 ανέφερε πως:  «η Ελλάδα δεν θα εξορύξει υδρογονάνθρακες»,  ότι:  «οικονομικά δεν οραματίζομαι την Ελλάδα να γίνει χώρα παραγωγής πετρελαίου». Ότι: «το  Αιγαίο είναι ένας παράδεισος στη γη. Δεν σκοπεύουμε να τον μετατρέψουμε σε κόλπο του Μεξικού. Η Ελλάδα δεν σχεδιάζει στο άμεσο μέλλον να γίνει χώρα παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου.».

Να επισημάνουμε βέβαια εδώ , πως, αυτές οι δηλώσεις ήταν  σε αναντιστοιχία με το πρόγραμμα της ΝΔ που αναφέρεται σε:

• εκμετάλλευση δυνητικών κοιτασμάτων Υδρογονάνθρακων με στόχο τον  Περιορισμός της εξάρτησης από εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου
• αναγέννηση της δραστηριότητας εξερεύνησης και παραγωγής Υ/Α, αλλά και την άμεση ολοκλήρωση της τρέχουσας διαδικασίας υπογραφής των συμβάσεων.
• Προκήρυξη νέου γύρου παραχωρήσεων σε θαλάσσιες περιοχές με στόχο την προσέλκυση νέων επενδύσεων και την αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου της χώρας στην ευρύτερη περιοχή.
• Την Ενδυνάμωση της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ-
• την αύξηση του προϋπολογισμού της από το 1 εκ. στα 4 εκ. ευρώ για την προσέλκυση ικανών στελεχών από την εγχώρια και διεθνή βιομηχανία. Θα αποτελέσει έτσι έναν σταθερό

Tις δηλώσεις του κ. Δένδια ακολούθησε  ως ανεμένετο καθυστέρηση στην έρευνα υδρογονανθράκων, ουσιαστικό  πάγωμά της, αφού αυτός έδωσε το σύνθημα ότι σταματάει η έρευνα.

Σήμερα. με βάση τα  εξής νέα δεδομένα που είναι :

• Πρώτον, η επιτυχημένη ολοκλήρωση –Μάρτιος 2022- και της 2ης θαλάσσιας γεωφυσικής έρευνας για φυσικό αέριο στην Ελλάδα, η θετική δηλαδή  έκβαση στο θέμα ερευνών υδρογονανθράκων στη Ανατολική Μεσόγειο.
• Δεύτερον οι τρέχουσες εξελίξεις με τον πόλεμο στην Ουκρανία, που συνηγορούν στην ανάγκη να αυξηθούν οι εγχώριοι ενεργειακοί πόροι και  απεξάρτησης από Ρωσία

Ενισχύεται ο  στόχος της έρευνας και ο ρόλος του σχετικού φορέα ΕΔΕΥ.

Ο στόχος των ερευνών που ήταν να αξιολογηθεί το μέγεθος των δυνητικών αποθεμάτων φυσικού αερίου της χώρας, έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή όπου το ενεργειακό κόστος αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο και επικεντρωνόμαστε σε θέματα στρατηγικής ασφάλειας του εφοδιασμού.

Όπως τονίζεται, από κυβερνητική πλευρά, «επανεκτιμάται το πρόγραμμα υδρογονανθράκων στη σκιά της νέας ευρωπαϊκής ενεργειακής στρατηγικής και της ουκρανικής κρίσης»

Κρίνεται αναγκαίο  λοιπόν από την κυβέρνηση να επανεκτιμηθεί αν και με ποιο τρόπο θα μπορούσαν οι έρευνες για υδρογονάνθρακες να ενταχθούν πιο αποτελεσματικά στη «φαρέτρα» των κινήσεων που έχει καταστήσει αναγκαίες ο πόλεμος στην Ουκρανία, για διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας αερίου.

-Σε αυτή τη διαφαινόμενη, αλλά μάλλον σίγουρη αλλαγή προσέγγισης μπαίνει σε νέα φάση η έρευνα υδρογονανθράκων και μπορούμε να αναμένουμε πως και ο κ Δένδιας σαν καλός στρατιώτης θα  αποδεχτεί αυτή την μεταστροφή.

3. Ηλεκτρική Ενέργεια από πυρηνικά – Πιθανή έμμεση στροφή στην πυρηνική ενέργεια.

Σήμερα,  αν και στο παρελθόν είχε εξεταστεί και απορριφθεί η πυρηνική ενέργεια στη χώρα  και η δημιουργία πυρηνικού σταθμού ηλεκτρικής ενέργειας λόγω και των ιδιαιτεροτήτων της Ελλάδας(μέγιστη σεισμογένεια),  ,  η κυβέρνηση παίρνει αφορμή και από την ενεργειακή κρίση και προωθεί σε συνεργασία με τη Βουλγαρία τέτοιας μορφής λύση.

Η Ελλάδα, λοιπόν,  φαίνεται να αναθεωρεί τη στάση της στο θέμα αυτό.  Είναι εμφανής η τάση για προώθηση από την Ελλάδα της πυρηνικής ενέργειας και όλες οι ενδείξεις αυτό μαρτυρούν. Ο  πρωθυπουργός μας συντασσόμενος με τη Γαλλία το σκέπτεται σήμερα σοβαρά, δεν το αποκλείει. Δεν παίρνει δηλαδή καθόλου υπόψη, τη γενικότερη τάση των καιρών που είναι προς τις βασικές μορφές ΑΠΕ, όπως ο ήλιος, ο άνεμος, κύματα κλπ

Βεβαίως αυτή η εξέλιξη, όπως καταλαβαίνουμε, προωθείται σήμερα, επειδή  τίθεται πλέον ως αυτοσκοπός η πλήρης διακοπή οικονομικών και ενεργειακών σχέσεων με Ρωσία.

Τις προθέσεις για αλλαγή  της ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας καταγράφει  η οικονομική επιθεώρηση Handelsblatt,  που με τίτλο «Η Ελλάδα κάνει στροφή 180 μοιρών» υπενθυμίζει ότι μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο ο Έλληνας πρωθυπουργός διαβεβαίωνε ότι η Ελλάδα δεν έχει πυρηνικά εργοστάσια και  δεν θα αποκτήσει ποτέ.

Ο Γερμανός δημοσιογράφος.της Handelsblatt  διατυπώνει την εκτίμηση  πως στα σχέδια της κυβέρνησης μπαίνει  «και η πυρηνική ενέργεια, που μέχρι τώρα δεν ανήκει στο ενεργειακό μείγμα, θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο εφεξής».

Στο άρθρο, αναφέρεται, ότι, η Ελλάδα δεν το έχει ανακοινώσει επίσημα, αλλά «σύμφωνα με πληροφορίες από κυβερνητικούς κύκλους»  που επικαλείται η Handelsblatt,  υπάρχουν επαφές με Βουλγαρία, για την έμμεση  δηλαδή προώθησή της τώρα. Δηλαδή καθώς αναφέρει  ο  Βούλγαρος υπουργός Ενέργειας, επειδή υφίσταται ενδιαφέρον για εισαγωγή ενέργειας τόσο από Ελλάδα αλλά και  Σερβία και  Βόρεια Μακεδονία, είναι πιθανόν η Βουλγαρία να αποτελέσει την οικονομική βάση για την κατασκευή και λειτουργία ενός νέου σταθμού ηλεκτροπαραγωγής προς εξυπηρέτηση δηλαδή των 3 χωρών.

Οι συνομιλίες βέβαια, μεταξύ των δύο χωρών βρίσκονται σε «πολύ πρώιμο στάδιο» αλλά μάλλον μπαίνουν οι βάσεις στήριξης ς της πυρηνικής ενέργειας και από Ελλάδα χωρίς ΄όμως ακόμη να υπάρχουν  αποφάσεις για το πόση ισχύ θα αγόραζε η Ελλάδα, σε ποια τιμή ούτε για ποιο χρονικό διάστημα.

Για να κατανοήσουμε τη σημερινή προσέγγιση Μητσοτάκη, όπως  καταγράφεται στην Handelsblatt, (πηγή: DEUTSCHE WELLE, 04/03/2022 ), δεν υπάρχει πλέον  ταμπού στην  πυρηνική ενέργεια, και όπως αναφέρει: «όταν κοιτάζω το συνολικό ενεργειακό μείγμα της ΕΕ, δεν μπορώ να διακρίνω πώς μπορούμε χωρίς πυρηνική ενέργεια να επιτύχουμε ουδέτερο κλιματικό αποτύπωμα».

Όπως αναφέρει ο  κ . Βασίλης Τσολακίδης –πρώην πρόεδρος του ΚΑΠΕ,  η  πυρηνική ενέργεια είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, γι’ αυτό οι πυρηνικοί ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί δεν ασφαλίζονται από κανέναν ασφαλιστικό φορέα

4. Oι εξαγωγές φυσικού αερίου από ΗΠΑ σε ΕΕ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμούν ότι έχουν αρκετό φυσικό αέριο για να παράγουν με τον ίδιο ρυθμό όπως το 2020, για σχεδόν 100 χρόνια, σύμφωνα με τις τελευταίες κυβερνητικές εκτιμήσεις, και να μπορούν να το εξάγουν, όμως η δυνατότητα αυτή  περιορίζεται από την έλλειψη αγωγών και σταθμών εξαγωγών, αλλά και από τον χρόνο που χρειάζεται η κατασκευή αυτών των υποδομών.

Ορισμένοι αξιωματούχοι βεβαίως θα ήθελαν και ήλπιζαν ότι η κυβέρνησης Μπάιντεν των ΗΠΑ, θα λάβει μεγαλύτερη  δέσμευση και να ενισχύσει  τις εξαγωγές Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) των ΗΠΑ ώστε να πειστούν οι Ευρωπαίοι να συμμετάσχουν στην απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου,.

Μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμούν πως θα έχουν τη μεγαλύτερη ικανότητα εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο, με επτά τερματικούς σταθμούς εξαγωγής, ικανούς για την αποστολή 11,5 δισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών ημερησίως.

Όμως οι εξαγωγές είναι περίπλοκες: το φυσικό αέριο πρέπει να αντλείται κάτω από το έδαφος, να καταλήγει κατόπιν σε έναν τερματικό σταθμό εξαγωγής, να ψύχεται επαρκώς και να τοποθετείται σε ένα πλοίο. Όταν φτάσει υγροποιημένο στον προορισμό του, θερμαίνεται και μπαίνει ξανά σε αγωγούς, σε μορφή αερίου.

Συμπληρωματικά,  αναφέρουμε εδώ τη φιλολογία που αναπτύσσεται συσχετίζοντας και το ΦΑ με τους κινδύνους για την κλιματική αλλαγή (βλέπε παρακάτω

https://www.huffingtonpost.gr/entry/oi-exayoyes-fesikoe-aerioe-apo-tis-epa-kathesteroen-loyo-anesechias-yia-to-klima_gr_622a5bdfe4b0e01d97a84d25)

Ο συνολικός αριθμός των φορτίων φυσικού αερίου που αποστέλλονται από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη και την Τουρκία τους πρώτους δύο μήνες του 2022 έφτασε τα 164, κάτι που αποτελεί ρεκόρ, σύμφωνα με την εταιρεία πληροφοριών ICIS. Το προηγούμενο ρεκόρ ήταν 125 φορτία το πρώτο τρίμηνο του 2020.

Μέχρι το τέλος του 2022 οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν τη μεγαλύτερη ικανότητα εξαγωγής φυσικού αερίου στον κόσμο.

Στα επόμενα δύο σχήματα παρουσιάζεται η ποσοστιαία κατανομή των εισαγωγών φυσικού αερίου από διάφορες χώρες, κατά το 2018 και 2019.

Εξτρα εισαγωγές ΕΕ-27 φυσικού αερίου από κύριες περιοχές, 2018 και 2019 (% του εμπορίου σε αξία                                                                                (Πηγή: Eurostat database (Comext) and Eurostat estimates)

Οι επιθυμίες και προσπάθειες του Λευκού Οίκου να ενισχύσουν τις εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) των ΗΠΑ και να μειώσουν την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο, μετά την εισβολή στην Ουκρανία, είναι δεδομένες, όμως αυτές προχωρούν αργά

Αυτό, γιατί ενώ ο στόχος είναι δεδομένος, η απαλλαγή από  την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία, η οποία προμηθεύει περίπου το 40% του φυσικού αερίου, δεν είναι κάτι εύκολο όπως άλλωστε αναφέρει και η γερμανική κυβέρνηση.

Ο στόχος αν και διατυπωμένος και κατανοητός, δεν είναι ρεαλιστικός στη σημερινή συγκυρία

Δεν είναι τυχαίο που η Γερμανία διατύπωσε ενστάσεις σε ενδεχόμενο embargo. Όπως διαβάσαμε στον τύπο” Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας είναι πολύ προσεκτική. Από τη σκοπιά του κυβερνητικού συνασπισμού ένα τέτοιο εμπάργκο θα είχε σοβαρά επακόλουθα για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Η βιομηχανία προειδοποιεί επίσης για τις συνέπειες». Παρόμοιες ενστάσεις διατύπωσε και η Βουλγαρία.

Έτσι και  το  σχέδιο της Ευρωπαϊκή Επιτροπής (δημοσιεύματα 8 Μαρτίου 2022)  για μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από το ρωσικό αέριο κατά τα δύο τρίτα φέτος και τερματισμό της εξάρτησης από τις ρωσικές προμήθειες καυσίμου «πριν από το 2030» δεν φαντάζει ρεαλιστικό.

1. Συμπεράσματα και Προοπτικές

Μια από τις βασικές συνέπειες της πρόσφατης σύγκρουσης στην Ουκρανία αφορά την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια. Αφορά την ΕΕ  φυσικά και την Ελλάδα. Η Ελλάδα εφάρμοζε ως σήμερα ένα μοντέλο  προσανατολισμένο μονοσήμαντα προς τον Τουρισμό και όσον αφορά  την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών, η «λύση» ήταν  οι εισαγωγές  υδρογονανθράκων . Δεν ασχολήθηκε ποτέ συστηματικά για να μετατραπεί από πελάτης σε παραγωγό. Ούτε και οι σημερινοί κατήγοροι της Ρωσίας είχαν εγείρει ζήτημα δυσανάλογης εξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες.

Σε αντίθεση με όλες σχεδόν τις άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, (Ισραήλ Αίγυπτος, Κύπρος Τουρκία Ιταλία, Λιβύη  ) αντί να ασχοληθεί ενεργά με την αξιοποίηση των κοιτασμάτων που πιθανολογείται ότι υπάρχουν σε θάλασσες ελληνικής δικαιοδοσίας, η Αθήνα επέλεξε αυτοκαταστροφικά να συνταχθεί και να εμμείνει στην σωστή μεν  πράσινης μετάβασης αλλά  με μονόπλευρη και βίαιη προσέγγιση, ενώ η  αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αφορά μια μακροπρόθεσμη προοπτική. Αγνόησε  τις διαφαινόμενες μέχρι σήμερα δυνατότητες αξιοποίησης εγχώριων ενεργειακών πόρων, παράλληλα με την προώθηση της ενεργειακής μετάβασης.

Δυστυχώς η Ελλάδα ακολούθησε μια ευκαιριακή πολιτική. Αντί να εκπονήσει μια ρεαλιστική μακροπρόθεσμη στρατηγική για τη χώρα, που με κύριο κορμό την πορεία προς καθαρές μηδενικές εκπομπές, δεν θα εγκατέλειπε την έρευνα και αξιοποίηση εγχώριων ενεργειακών πόρων, ακολούθησε πολιτική που εξυπηρετούσε στενά ιδιωτικά συμφέροντα στις ΑΠΕ, τα πετρέλαια και το φυσικό αέριο και όχι το συμφέρον της οικονομίας και της κοινωνίας.  Όταν η πραγματικότητα απέδειξε ότι τα ιδεολογήματα για βίαιη προώθηση της απολιγνιτοποίησης και άμεσης προώθησης των ΑΠΕ, χωρίς σχέδιο  πρόωρα και επιπόλαια εφαρμοζόμενα , οδηγούν στο πουθενά, η φούσκα έσκασε και οδηγηθήκαμε στο σημερινό ενεργειακό αδιέξοδο και στις κοινωνίες που υποφέρουν.

Μια εκτίμηση για την οποία δεν μπορεί κανείς να έχει διαφορετική γνώμη, είναι, ότι από τον πόλεμο και την όλη  περιπέτεια η μόνη που έχει μείνει αλώβητη και τελικά ωφελημένη είναι η Αμερική.

Αυτό εξηγείται  από το γεγονός ότι:

• δεν ενεπλάκη καθόλου άμεσα στον πόλεμο και επομένως δεν θα έχει κανένα θύμα, καμία επίπτωση στον πληθυσμό τους.
• ο πόλεμος έχει άμεση επίδραση στην αύξηση των τιμών, των ενεργειακών που εξάγουν  σε ικανές ποσότητες  και επομένως θα έχει αυξημένα έσοδα
• με βάση το εμπάργκο και το μήνυμα που έχει περάσει σε όλο το δυτικό κόσμο τα δυτικά μέσα, θα εκτοπιστούν οι ενεργειακές ύλες που προμηθεύει η Ρωσία στις δυτικές χώρες-φυσικό αέριο και πετρέλαιο – και αντίστοιχο όφελος θα έχει  η Αμερική (ΗΠΑ)

Είναι υπαρκτός  –αν και τον απεύχεται όλη η ανθρωπότητα και εμείς- ο κίνδυνος –  για αντίποινα από πλευράς Ρωσίας με διακοπή παροχής ΦΑ σε Ευρώπη που εύλογα θα πλήξει και Ελλάδα σαν οικονομία αλλά και τους έλληνες καταναλωτές.

Συμπερασματικά, η πάλη για την ειρήνη, η προσήλωση σε ένα αναπτυξιακό παραγωγικό μοντέλο και η πολυδιάστατη ενεργειακή πολιτική πρέπει να είναι οδηγός στη σκέψη και στη δράση. Έχοντας επίγνωση πως η Ελλάδα έχει τεράστια ενεργειακή εξάρτηση -αγγίζει το 78 % από τις υψηλότερες στην Ευρώπη όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι 55%.-  εισάγοντας  το 99,8 % του πετρελαίου  και το 100% του φυσικού αερίου – δεν πρέπει να υποτιμήσει ποτέ πια στο μέλλον αλλά να  σχεδιάσει μια συστηματική και εντατική  έρευνα και αξιοποίηση των εγχώριων πόρων ιδιαίτερα των υδρογονανθράκων.

Νίκος Γεωργακάκης