Δημήτρης Στρατούλης
π. Βουλευτής και Υπουργός
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη αξιοποιεί την πανδημία για να επιβάλει μεγαλύτερη εργασιακή απορύθμιση. Μεταξύ άλλων, επέτρεψε την επέκταση της τηλεργασίας με απόλυτο Διευθυντικό Δικαίωμα, καταργώντας την απαιτούμενη συναίνεση του εργαζόμενου και την υποχρέωση της εργοδοσίας να του εξασφαλίζει τον αναγκαίο εξοπλισμό, που άντεξαν ακόμα και τη σκληρή περίοδο των μνημονίων. Για να το πετύχει, την μετονόμασε σε εξ αποστάσεως εργασία. Τηλεργασία ονομάζεται η εργασία από το σπίτι ή άλλο χώρο εκτός του χώρου της επιχείρησης – εργοδότη ή στη διάρκεια μετακίνησης, αξιοποιώντας πληροφορική και τηλεπικοινωνίες.
Την επέκτασή της ευνοούν:
- Η ραγδαία ανάπτυξη, χρήση, συνδυασμός πληροφορικής – τηλεπικοινωνιών, που επιτρέπουν αποκέντρωση εργασιών και ανάθεσή τους σε εξωτερικούς συνεργάτες.
- Η νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, που διευκολύνει πολυεθνικές εταιρείες να έχουν αλλού έδρες, χώρους παραγωγής και εμπορίας τους.
- Οι επιχειρηματικές επιδιώξεις για εξοικονόμηση χώρων, αποκέντρωση λειτουργιών, μείωση κόστους λειτουργίας, αύξηση κερδών, απομάκρυνση από το «κανονικό» προσωπικό και την κοινή συνδικαλιστική δράση ειδικευμένων εργαζομένων τους.
- Η ανάγκη κάποιων να προσαρμόζουν την εργασία στις ανάγκες τους (εργαζόμενα ΑμεΑ που αδυνατούν να μετακινηθούν), να συνδυάζουν οικογενειακή με εργασιακή ζωή, να εξοικονομούν χρόνο περιορίζοντας μετακινήσεις προς και από το χώρο εργασίας.
Πολλές επιχειρήσεις, αξιοποιώντας την επέκταση της τηλεργασίας την περίοδο της πανδημίας, επιδιώκουν να την διατηρήσουν, γιατί ωφελούνται από:
- Συμπίεση κόστους λειτουργίας τους, λόγω μείωσης απαιτουμένων χώρων και πάγιων εξόδων (ενοίκιο, ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, τηλέφωνο, κοινόχρηστα κλπ), αλλά και «κανονικού» προσωπικού τους.
- Εντατικοποίηση εργασίας. Οι τηλεργαζόμενοι δεν επηρεάζονται από το θορυβώδες περιβάλλον του επιχειρησιακού χώρου εργασίας και τις επιχειρησιακές αναδιοργανώσεις.
- Διατήρηση απαραίτητων γι’ αυτές εργαζομένων, που για προσωπικούς ή οικογενειακούς λόγους μετακινούνται εκτός της έδρας τους.
- Μεγαλύτερες ευελιξίες διαχείρισης του προσωπικού.
- Μη επηρεασμός τους από απεργίες στα ΜΜΜ, ακραία καιρικά φαινόμενα, φυσικές καταστροφές.
- Δυνατότητες χρησιμοποίησής τους ως «απεργοσπαστικούς μηχανισμούς» σε βάρος «κανονικών» συναδέλφων τους.
Οι επιχειρήσεις, προκειμένου να προσελκύσουν στην τηλεργασία ειδικευμένους εργαζόμενους, προβάλλουν επιχειρήματα, που ορισμένα έχουν αντικειμενική βάση, όπως:
- Αύξηση θέσεων εργασίας στην περιφέρεια, γιατί εκλείπει ο περιοριστικός παράγοντας των μεγάλων αποστάσεων.
- Δυνατότητες νέων καταρτισμένων ανέργων για αυτοαπασχόληση ή δημιουργία δικών τους επιχειρήσεων με βάση την τηλεργασία.
- Εύρεση εργασίας γονέων με βρέφη ή σε μονογονεϊκές οικογένειες, ΑμεΑ.
- Ισορροπία εργασιακής και οικογενειακής ζωής, αφού οι εργαζόμενοι/ες στο σπίτι μπορούν ταυτόχρονα να συμμετέχουν και σε οικογενειακές δραστηριότητες.
- Ανακατανομή χρόνου εργασίας και ελεύθερου χρόνου, αφού μπορούν να προσαρμόζουν το ωράριό τους στις καθημερινές ανάγκες τους.
- Περιορισμός προστριβών – συγκρούσεων με προϊσταμένους, πελάτες, συναδέλφους.
- Απουσία άμεσης επιστασίας από προϊσταμένους τους.
- Μείωση κόστους και χρόνου μετακίνησής από και προς την επιχείρηση.
- Προστασία περιβάλλοντος (μείωση κυκλοφοριακής κίνηση).
Ωστόσο, η τηλεργασία κρύβει παγίδες και αρνητικές επιπτώσεις για τους τηλεργαζόμενους και το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, όπως:
- Η απομόνωση περιορίζει τη συλλογική δράση, οδηγώντας τους συνήθως σε ιδιότυπο κοινωνικό αποκλεισμό, αποστασιοποίηση, αντιπαράθεση και πόλωση με τους «κανονικούς» εργαζόμενους.
- Η απομόνωση επεκτείνεται και στην κοινωνική ζωή τους, όταν ο φόρτος εργασίας είναι μεγάλος.
- Ο εργασιακός χώρος μεταφέρεται στο σπίτι, με εντατικούς μάλιστα ρυθμούς εργασίας, περιορίζοντας τον ελεύθερο χρόνο, αναστατώνοντας την προσωπική και οικογενειακή ζωή τους. Οικογενειακές καταστάσεις στο σπίτι (αρρώστιες, ενδοοικογενειακές συγκρούσεις κλπ) τους επηρεάζουν.
- Εντατικοποίηση εργασίας, απώλεια αργιών, Κυριακών και διακοπών τους.
- Παραμέληση θεμάτων υγείας και ασφάλειας. Αδυναμία ελέγχου από δημόσιους ελεγκτικούς οργανισμούς, εάν τηρούνται στο σπίτι θεσμοθετημένοι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας.
- Η ευθύνη για εργονομική διάταξη του εξοπλισμού, εργασιακές συνθήκες και οργάνωση της εργασίας στο σπίτι μετατίθεται από την επιχείρηση στον τηλεργαζόμενο.
- Αποκλειόμενοι από επιχειρησιακά προγράμματα προληπτικής ιατρικής, οποιαδήποτε επιδείνωση υγείας λόγω εργασίας τους δεν μπορεί να διαγνωσθεί εγκαίρως.
- Αδυναμία οργάνωσης της εργασίας στο σπίτι βάσει των κανονισμών, ισχυόντων για τους «κανονικούς» εργαζόμενους, επιδεινώνοντας το καθεστώς αμοιβών και συνθηκών εργασίας τους. Ανυπαρξία προοπτικών επαγγελματικής εξέλιξης (προαγωγές, κατάρτιση).
- Δημιουργία ψευδούς πεποίθησης ότι δεν είναι μισθωτοί αλλά αυτοαπασχολούμενοι, έχοντας αποτινάξει τη «μισθωτή σκλαβιά».
- Η διασπορά, απομόνωση, εξατομίκευση δυσκολεύουν την πρόσβαση των εργατικών συνδικάτων σ’ αυτούς και τη συμμετοχή τους σ’ αυτά.
Τα εργατικά συνδικάτα, οφείλουν να προστατεύουν τα συνδικαλιστικά, ασφαλιστικά, μισθολογικά, εργασιακά δικαιώματά των τηλεργαζομένων, να τους εντάσσουν σ’ αυτά, να διεκδικούν:
- Η τηλεργασία να θεωρείται εξαρτημένη μισθωτή εργασία προστατευόμενη από το Εργατικό Δίκαιο.
- Ισότητα δικαιωμάτων τους σε αμοιβές, επαγγελματική κατάρτιση, όγκο εργασίας, κριτήρια αξιολόγησης, συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, επαγγελματική εξέλιξη, συνδικαλισμό με τους συγκρίσιμους κανονικούς εργαζόμενους.
- Εθελοντική μεταφορά εργαζόμενου σε τηλεργασία, χωρίς εργοδοτικό εξαναγκασμό. Η άρνησή του να μην αποτελεί αιτία απόλυσης ούτε βλαπτικής μεταβολής των όρων εργασίας του. Δικαίωμα επαναφοράς του σε κανονική εργασία. Η εισαγωγή τηλεργασίας να γίνεται μετά από σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας εργατικής συνδικαλιστικής οργάνωσης.
- Ίδια φορολογική, ασφαλιστική αντιμετώπισή τους με τους άλλους εργαζόμενους.
- Απαγόρευση παρακολούθησης από την εργοδοσία της ιδιωτικής ζωής τους.
- Εργοδοτική ευθύνη παροχής, εγκατάστασης, τεχνικής υποστήριξης, συντήρησης του αναγκαίου εξοπλισμού, κάλυψης κόστους επικοινωνιών, απωλειών ή ζημιών εξοπλισμού και δεδομένων, χρησιμοποιούμενων από τον τηλεργαζόμενο.
Ιδού, λοιπόν, νέο πεδίο πολιτικής παρέμβασης και της ριζοσπαστικής Αριστεράς.