Του Κώστα Ήσυχου. 

Έχουν περάσει 45 χρόνια από τον θάνατο του Σαλβαδόρ Αλιέντε σε εκείνο το αμερικανοκίνητο και αιματηρό πραξικόπημα του Πινοσέτ και η μορφή του Σαλβαδορ Αλιέντε όχι απλά δεν ξεθωριάζει, αλλά συνεχίζει να αποτελεί ένα σημαντικό πολιτικό και ηθικό ορόσημο στην εποχή μας.

Ο «σύντροφος  πρόεδρος» όπως τον αποκαλούσε ο απλός λαός, έμεινε πιστός στις πεποιθήσεις του μέχρι τέλους και ίσως να είναι ο μόνος πρόεδρος που ανέλαβε πλήρως το βάρος μιας κυβέρνησης που είχε ταυτιστεί με τον λαό μέχρι το τελευταίο λεπτό της ζωής του, θυσιάζοντας τον ίδιο τον εαυτό του. Για την Ελλάδα των μνημονίων και της μεταμνημονιακής μέγγενης, έννοιες όπως η αυτοπεποίθηση, η καθαρότητα του λόγου, η συνέπεια, η απόδοση στον λαό της αλήθειας και η ηθική διάσταση της αριστεράς έχουν τεράστια επίδραση και διδακτικό και όχι μόνο χαρακτήρα.

Απόδειξη αυτού είναι ότι υπάρχει μια λέξη που επαναλαμβάνεται επανειλημμένα στα χείλη του Αλιέντε και αυτή η λέξη είναι η μόνη που επαναλαμβάνει τις τελευταίες ώρες: «Αφοσίωση». Γι’ αυτό λέει: «Θα πληρώσω με τη ζωή μου την πίστη μου στον λαό… Η μνήμη μου πρέπει να είναι αυτή ενός άξιου ανθρώπου, πιστού στην πατρίδα και τον λαό… Θα είμαι πάντα μαζί σας και θα συνεχίσετε να με ακούτε».

«Ο σπόρος που δίνουμε στη αντάξια συνείδηση χιλιάδων Χιλιανών δεν μπορεί να στερέψει… Ο λαός πρέπει να υπερασπιστεί τον εαυτό του…»

Τι καλύτερα από αυτόν τον λόγο να ανακαλύψουμε, σε μια απροσδόκητη και βαθιά σύνθεση, αυτό που ο Σαλβαδόρ Αλιέντε ήταν αυθεντικά στη ζωή; Πώς μπορούμε να συγκρίνουμε κάθε είδους παρατηρήσεις με διείσδυση ότι ήταν, με αυτό που ρέει αυθόρμητα από έναν μεγάλο άνθρωπο, όταν ξαφνικά προβάλλεται προς την αιωνιότητα;

Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε συνάντησε τον θάνατο κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών και την φωτιά στην κυβερνητική πλάτη “La moneda”, αλλά πριν προσφέρει τη ζωή του και να αποτελέσει παράδειγμα ηρωισμού σπάνιο για την εποχή του και την εποχή μας, μιλά για τις μελλοντικές γενιές, άφησε μηνύματα και τις τελευταίες «αλήθειες» για τον κόσμο και τους ανθρώπους που τον επέλεξαν μέσα από καθαρές και δημοκρατικές εκλογές.

Ο ίδιος ανέφερε, σχετικά, το μοιραίο πρωί της 11η Σεπτεμβρίου 1973, το στρατιωτικό πραξικόπημα που ακολούθησε, χωρίς δισταγμό ενέκρινε ένα λιτό ψήφισμα και αντιμετώπισε  με όπλα στο χέρι, κλειδωμένος  στο Palacio de La Moneda με μια χούφτα πιστούς  συντρόφους του στο κτηριακό συγκρότημα, σύμβολο της αστικής εξουσίας της Χιλής . Οι  πενήντα άντρες που τον συνόδευσαν, εφοδιασμένοι με ελαφρύ οπλισμό, κατάφεραν να συγκρατήσουν τη συνδυασμένη επίθεση των στρατιωτικών δυνάμεων για πάνω από έξι ώρες.

Το απαράμιλλο θάρρος του πριν από το τέλος, μας δίνει την  υψηλή έννοια της αξιοπρέπειας του, όταν στο γραφείο του, οι άνθρωποι που μετέφεραν τις τελευταίες του λέξεις μαρτυρούν την ευγενή ηθική αίσθηση του: «Δεν έχω καμία πικρία αλλά απογοήτευση…». «Η ιστορία θα τους κρίνει…» «Θα υπάρξει ηθική και πολιτική δικαίωση». Είναι αξιοσημείωτο να σημειώσουμε τον τρόπο με τον οποίο μετρά τα λόγια του, όταν αναφέρεται σε εκείνους που διοικούν το πραξικόπημα, προσπαθώντας να αποφύγει κάθε υπερβολή. Ξέρει ότι δεν είναι αυτός ο οποίος θα αποδώσει την τελική κρίση, αλλά η ίδια η ιστορία.

Τα στοιχεία της δραματικής περιπέτειας της Χιλής δείχνουν ότι στις 4 Σεπτεμβρίου 1970, η Unidad Popular στη Χιλή έλαβε την πρώτη σχετική πλειοψηφία. Στις 26 Οκτωβρίου, ο Σαλβαντόρ Αλιέντε επικυρώνεται από το Κογκρέσο ως νέος πρόεδρο της Χιλής. Στις 4 Νοεμβρίου του ίδιου έτους, ο Αλιέντε αναλαμβάνει την προεδρία της Χιλής, εδραιώνονται και αυξάνονται  οι διπλωματικές, οικονομικές και πολύμορφες  σχέσεις με την Κούβα και με τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Η Χιλή δηλώνεται απο την Δύση ως «μη εναρμονισμένο έθνος» . Ο Κίσσινγκερ αυτοπροσδιορίζεται ως αυτόκλητος παγκόσμιος εισαγγελέας του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και μετατρέπεται στον βασικό ηθικό αυτουργό της εγκληματικής συνέχειας σε βάρος της Χιλής και του λαού της.

Η κυβέρνηση του Αλιέντε, που υποστηρίζεται από την Λαϊκή Ενότητα, μια πλατιά συμμαχία  των αριστερών κομμάτων, έθεσε τον στρατηγικό στόχο για τη δημιουργία ενός σοσιαλιστικού κράτους, χρησιμοποιώντας νομικά και πολιτικά μέσα της τότε αστικης εκτελεστικής εξουσίας της Χιλής στον δρόμο προς τον σοσιαλισμό. Έτσι, εγκαινιάστηκε όχι μόνο στα πλαίσια της παγκόσμιας αριστεράς μια μεγάλη θεωρητική συζήτηση.

Στο βιβλίο του, ο καθηγητής του Πάντειου Πανεπιστημίου, Δημήτρης Καλτσώνης, «Ο Φιντέλ για τον Αλιέντε» για πρώτη φορά, ίσως, στην ελληνική αριστερά, κάνει μια πετυχημένη απόπειρα,  μια εποικοδομητική αποτίμηση των γεγονότων, εξαιρετικά πλούσια σε θεωρητικό βάθος προσέγγιση για το παράδειγμα της Λαϊκής Ενότητας στην Χιλή και του Αλιέντε, μια συγγραφική δουλειά πλήρως αποφορτισμένη από δογματισμούς και εύκολες κρίσεις . Στο βιβλίο του Δημήτρη Καλτσώνη, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό, η ιστορική ομιλία του Φιδέλ Κάστρο λίγες μόνο μέρες μετά το πραξικόπημα Πινοσέτ στη Χιλή, ενώπιον ενός εκατομμυρίου διαδηλωτών στην πλατεία της επανάστασης στην Αβάνα. Στην ομιλία του, ο Κάστρο αναλύει την ταξική ουσία της σύγκρουσης και αποκαλύπτει σοβαρές, άγνωστες ακόμη και σήμερα πλευρές και λεπτομέρειες της φασιστικής επίθεσης και του ρόλου της κουβανέζικης επανάστασης στην αντιμετώπισή της.

Η επιστημονική, κοινωνική, οικονομική και διεθνής ανάλυση των γεγονότων εκείνης της εποχής,  ανοίγει  έναν νηφάλιο και αναγκαίο διάλογο για το χθες, το σήμερα και το αύριο της αριστεράς.

Έργα όπως η εθνικοποίηση του χαλκού, η εθνικοποίηση των περιοχών «κλειδιά» της οικονομίας και η επιτάχυνση της αγροτικής μεταρρύθμισης στη μέση της διεθνούς πολιτικής πόλωσης του Ψυχρού Πολέμου και μια σοβαρή εγχώρια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, αποτελούν αναγκαία επιστημονικά εργαλεία για την μελέτη του « σοσιαλιστικού δρόμου της Χιλής» την εποχή εκείνη.

Στις 11 Σεπτεμβρίου, το πραξικόπημα τελειώνει με το κράτος δικαίου στη Χιλή, τους δημοκρατικούς θεσμούς που έκλεισαν και αντικαταστάθηκαν από μια δικτατορία με επικεφαλής τον Αουγκούστο Πινοσέτ, ο οποίος δημιούργησε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο που θα βασίζεται στην καταστολή και τη συστηματική εγκληματική δολοφονία των αντιπάλων του.

Ο Αλιέντε, με μια χούφτα συνεργάτες, αντιστάθηκε στο Palacio de la Moneda, βομβαρδισμένο από την αεροπορία. Στην τελική επίθεση, ο Σαλβαδόρ Αλιέντε δολοφονείται. Η συντριπτική πλειοψηφία των επιζώντων εξαφανίζεται, ξεκινώντας έτσι τον τεράστιο κατάλογο δεκάδων χιλιάδων κρατουμένων -που  «εξαφανίστηκαν»- που δεν θα σταματήσουν να αυξάνονται κατά τα χρόνια της δικτατορίας.

Η συλλογική μνήμη τοποθετεί στην ιστορία των λαών, αυτή που δεν γράφεται από τους συγκυριακούς εφημερους νικητές, αλλά από τους ηθικά και πολιτικά νικητές, τους λαούς που θα μνημονεύουν έναν πρόεδρο, ο οποίος, στην επαναστατική του διαδρομή, αποτελεί μια γιγάντια ιστορική παρακαταθήκη, σαν αυτη του Τσε.

Αυτοί οι λίγοι και τόσο πολύ αγαπημένοι επαναστάτες ενώνουν ολες τις «φυλές» της αριστεράς.

Αυτοί εμπεριέχουν το πραγματικό ηθικό πλεονέκτημα και ιστορικό απόθεμα της αριστεράς που δεν μετριέται στην άσκοπη μαγειρεμένη συνταγή των ημερών.

Το πολιτικό μπόι του Αλιέντε, του Τσε και άλλων ηρώων της παγκόσμιας αριστεράς, παραμένει καθαρό, άθικτο. Μπορεί κάποιοι να αρέσκονται να τους μιμούνται με ανούσιες πολιτικές πρακτικές ή να τους παπαγαλίζουν σε επετειακές ομιλίες, αλλά το μόνο που ίσως καταφέρουν ειναι να φουσκώνουν στιγμιαια το « εγώ» τους.