Ο «Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών» (ΣΕΒ) σε μελέτη του για το μέλλον των «εργασιακών σχέσεων», προβάλλει ένα «νέο τοπίο» συνθηκών εργασίας, το οποίο έρχεται τάχα ως «αναγκαιότητα» των εξελίξεων και το οποίο ενστερνίζονται οι κυρίαρχες ελίτ του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, με επικεφαλής το «πατρονάτο της εργοδοσίας» (Business Europe), μέλος του οποίου είναι κι ο ΣΕΒ. Στο όνομα των τεχνολογικών εξελίξεων, της παγκοσμιοποίησης και της ….αντιμετώπισης της ανεργίας, ο ΣΕΒ καλεί κυβέρνηση, κοινωνικούς εταίρους και φορείς της αγοράς σε «συναίνεση», για θεσμοθέτηση των νέων μορφών απασχόλησης και ενός νέου καθεστώτος κοινωνικής ασφάλισης.

Ποιες είναι οι νέες μορφές απασχόλησης που ανοίγουν …ελπιδοφόρους ορίζοντες στους εργαζόμενους και στη νέα γενιά; Είναι συμβάσεις πολλαπλής απασχόλησης (crowdwork), συμβάσεις σύντομης διάρκειας (short term contracts), «μικροσυμβάσεις» (mini jobs), εργασία βάσει δελτίου/κουπονιών (voucher-based work), συμβάσεις προσωρινής εργασίας ή εργασίας κατά παραγγελία (on demand work), διάφορες μορφές τηλεργασίας και κινητής εργασίας με χρήση νέων τεχνολογιών, συμβάσεις αστικού δικαίου (σύμβαση έργου, σύμβαση ανεξαρτήτων υπηρεσιών), συμβάσεις επιμερισμού θέσεων εργασίας (job sharing), κά. Σύμφωνα με τον ΣΕΒ, στις νέες μορφές απασχόλησης, οι προσφερόμενες νέες θέσεις εργασίας δεν είναι απλώς προσωρινές και σύντομης διάρκειας, αλλά και κοινής χρήσης, οι οποίες κατανέμονται μεταξύ περισσότερων εργαζομένων (freelancers), μέσω ανάπτυξης της οικονομίας κατά παραγγελία (on-demand economy), κά.

Το μοντέλο της εργασιακής «ειλωτείας»

Τα παραπάνω μόνο …ανατριχίλα προκαλούν στους εργαζόμενους και ιδιαίτερα στους νέους που αναζητούν εργασία. Μετά από περίοδο ακραίων νεοφιλελεύθερων μέτρων (Μνημόνια), συντριβής μισθών, συντάξεων και συρρίκνωσης θεμελιακών εργασιακών δικαιωμάτων, προσφέρουν τώρα ως «μέλλον» στους εργαζόμενους, τις πιο ακραίες μορφές ελαστικοποίησης της εργασίας. Πρόκειται για μοντέλο «εργασιακής ειλωτείας», που οδηγεί σε «κοινωνικό κανιβαλισμό», με στόχο ενίσχυση της κερδοφορίας, κυρίως μεγάλων επιχειρήσεων και πολυεθνικών, η οποία συνοδεύεται με απόκρυψη κερδών και πλούτου – προς αποφυγήν φορολογίας – στα γνωστά «paradise papers» και «off-shore» εταιρίες.

Οι εμπειρίες των διαδικασιών διάλυσης των εργασιακών σχέσεων και επιβολής μέτρων λιτότητας την περίοδο των Μνημονίων ήταν δραματικές. Εκρηκτική αύξηση ανεργίας (από 8% σε 26%), μείωση μισθών-συντάξεων (35%-40%), αύξηση «επιχειρησιακών συμβάσεων» εργασίας (2011-2017 επιχειρησιακές 2.464 και κλαδικές μόλις 113), με αποτέλεσμα τη μείωση μισθών. Αυξάνει επίσης ο αριθμός των εργαζόμενων μερικής και εκ περιτροπής εργασία (ανήλθαν 413.285 άτομα το 2017, ενώ 54,7% των νέων προσλήψεων ήταν ελαστικής εργασίας), με αποτέλεσμα 1/3 του συνόλου των εργαζόμενων να έχουν αποδοχές γύρω στα 400 €. Μιλάμε για «φτωχούς μισθωτούς», που η αύξηση τους παράλληλα με την υψηλή ανεργία, την αύξηση έμμεσων φόρων, κά, έχουν ευρύτερες κοινωνικές συνέπειες (μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές, δημόσια έσοδα, μειωμένο ΑΕΠ, γήρανση πληθυσμού, κά). Χαρακτηριστικό τα Ταμεία, χάνουν κάθε χρόνο 2,5 δις από την ανασφάλιστη εργασία.!!

Έχει αποδειχτεί ότι τα Μνημόνια και οι πολιτικές λιτότητας «από χέρι» είναι υφεσιακές και δεν λύνουν κανένα πρόβλημα, ούτε και με όρους καπιταλιστικού συστήματος. Μπορεί προσωρινά να ενισχύουν την κερδοφορία αλλά δημιουργούν αξεπέραστα αδιέξοδα. Όπως σημειώνει ο καθηγητής Π.Λιαργκόβας (Real 17.12.17), μέχρι πρότινος επικεφαλής του γραφείου προϋπολογισμού της Βουλής, «η λιτότητα οδηγεί σε χειρότερα οικονομικά αποτελέσματα και δεν προσφέρει οφέλη όσον αφορά την αύξηση του ΑΕΠ». Αντίθετα η κατάργηση της και η ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης των λαϊκών στρωμάτων, δημιουργεί ζήτηση και κίνητρο για επενδύσεις (ιδιωτικές, δημόσιες) και συμβάλλει αποφασιστικά στην έξοδο από την κρίση.

Ταυτόχρονα η διασφάλιση θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων, η ενίσχυση μισθών, συντάξεων και κοινωνικών δαπανών, η παροχή ευνοϊκής χρηματοδότησης σε βιώσιμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η αύξηση του ΠΔΕ κά, μπορούν να αυξάνουν απασχόληση και εισοδήματα και μείωση ανεργίας. Δυστυχώς οι ιθύνοντες του ΣΕΒ, θεωρούν ότι μέσα από τη διάλυση και την ακραία ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων (εργατική δύναμη εμπόρευμα «χύμα», χαμηλά αμειβόμενο, ανασφάλιστο, χωρίς συνδικαλιστικά δικαιώματα), θα αποτελέσει «ελπιδοφόρο» όχημα εξόδου από την κρίση. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του προέδρου του ΣΕΒ κ.Φέσσα, (24.10.17), ότι αποτελεί «ουτοπία η επιστροφή στο καθεστώς των εργασιακών σχέσεων πριν από την κρίση». Προφανώς η εμμονή στη λιτότητα, την «εργασιακή περιπλάνηση» και «ματωμένα πλεονάσματα» 3,5% του ΑΕΠ σε βάθος χρόνου, τα οποία φτωχοποιούν και εξαθλιώνουν εργαζόμενους και λαϊκά στρώματα, καθώς η παραμονή «πάση θυσία» στην ευρωζώνη με μόνιμη επιτροπεία, θεωρούν φερέγγυα και ελπιδοφόρα λύση.!

Ωστόσο υπάρχει εναλλακτική πολιτική. Η δυνατότητα μείωσης του εργάσιμου χρόνου που δίνουν οι τεχνολογικές εξελίξεις, μπορεί να γίνει χωρίς μείωση αποδοχών, δαπανών ασφάλισης και κοινωνικών δαπανών, αρκεί να συνδυαστεί με δικαιότερη κατανομή του παραγόμενου εισοδήματος, με βάση την προσφορά καθενός στην παραγωγή του. Η άνιση κατανομή εισοδήματος και πλούτου, αποτελεί τη βαθύτερη αιτία της κρίσης και η κατάργηση της είναι το όχημα οριστικής εξόδου από αυτήν.

(*) Γιάννης Τόλιος, διδάκτωρ Οικονομικών, πρώην Γ.Γ.Βιομηχανίας υπουρ. Παραγωγικής Ανασυγκρότησης (Μαρτ.-Αύγ.2015)