«Μου ξανάρχονται ένα ένα χρόνια δοξασμένα»……….

Είναι η πρώτη φορά, μετά από 50 χρόνια, που νοιώθω την ανάγκη να γράψω κάτι από τις εμπειρίες μου στα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Για αυτήν την αυθόρμητη λαϊκή εξέγερση έχουν γραφεί πολλά (αναλύσεις, μονογραφίες, μαρτυρίες, κλπ), και προφανώς θα γραφούν κι άλλα, γιατί υπάρχουν πολλοί σχετικοί που δεν έχουν ως τώρα δημοσιεύσει κάτι.

Τα γεγονότα εκείνης της περιόδου με βρήκαν 4ετή φοιτητή στην Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Πειραιά (ΑΒΣΠ) και παράλληλα εργαζόμενο στις οικοδομές. Ήμουν οργανωμένος στην ΚΝΕ και στην Αντι-ΕΦΕΕ, υπεύθυνος για την καθοδήγηση των δράσεων στην ΑΒΣΠ. Ωστόσο πρέπει να πω ότι πριν τη δικτατορία συμμετείχα στη Νεολαία Λαμπράκη (στους νυχτερινούς μαθητές) και την πρώτη περίοδο της Χούντας είχα συλληφθεί, κρατηθεί και βασανιστεί στη Γενική Ασφάλεια (Μπουμπουλίνας) για αντιδικτατορική δράση. Είχα δηλαδή νοιώσει στο πετσί μου …«τι θα πει βερίκοκο»! Ωστόσο από τις αρχές 1968 πήγα φαντάρος και μετά την απόλυση μου (1970) έπιασα επαφή με την ΚΝΕ και στην περίοδο 1972-73 δημιουργήσαμε τον πρώτο πυρήνα της Αντι-ΕΦΕΕ και της ΚΝΕ στη Σχολή, με τους Γιώργο Φιλιππάκη, Νίκο Αρμελίνο, Γιώργο Σολοπίδη, Κώστα Κατσάμπη, Βίκυ Μανώλογλου, κά.

Η δική μου συμμετοχή στο τριήμερο της κατάληψης, ήταν κυρίως τα απογεύματα της Πέμπτης και Παρασκευής, διότι τα πρωινά δούλευα. Επί πλέον ως μέλος του παράνομου Κεντρικού Συμβουλίου της Αντι-ΕΦΕΕ, έπρεπε να είμαι διπλά προσεκτικός για την αποφυγή «χτυπήματος» του παράνομου οργανωτικού ιστού. Την πρώτη μέρα υπήρξε εκ μέρους του ΚΚΕ επιφύλαξη στο θέμα της κατάληψης, διότι στις φοιτητικές δράσεις συνέβαινε συχνά να δρουν και προβοκατόρικα στοιχεία. Μάλιστα θυμάμαι τη συνάντηση που είχα την πρώτη ημέρα έξω από το Πολυτεχνείο, με τον Γιώργο Φιλιππάκη, όπου του εξέφρασα κάποιες επιφυλάξεις και ότι πρέπει να προσέχει… αλλά αυτός είχε πάρει την απόφασή του να μείνει! Ωστόσο μετά τις εξηγήσεις και τη συμμετοχή στελεχών της Σπουδάζουσας της ΚΝΕ και «Αντι-ΕΦΕΕ», το ΚΚΕ υποστήριξε ενεργά την κατάληψη, εντός και εκτός του Πολυτεχνείου.

Κάτι που έχει μείνει βαθιά χαραγμένο στη μνήμη είναι ο εξεγερσιακός χαρακτήρας της κατάληψης και ένα ψυχολογικό «ξέσπασμα ελευθερίας» στο Πολυτεχνείου και στους γύρω δρόμους, με τα γνωστά συνθήματα «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία, Εθνική Ανεξαρτησία», «Εργάτες, αγρότες και φοιτητές», «Έξω οι Αμερικάνοι», «Έξω από το ΝΑΤΟ», «Λαέ πολέμα σου πίνουνε το αίμα», «Κάτω η Χούντα», «ΕΣΑ-ΕΣ-ΕΣ-Βασανιστές, κά. Την Παρασκευή το βράδυ, πριν κλείσουν οι πόρτες, ξεκίνησε από την Πατησίων μια συμπαγής ομάδα διαδηλωτών, κυρίως οικοδόμοι στην οποία συμμετείχα, με ένα μεγάλο πανό που έγραφε «Λαϊκή Εξουσία», με κατεύθυνση την Ομόνοια και με στόχο την κατάληψη του Δημαρχείου της Αθήνας. Όταν φτάσαμε στα Χαυτεία, δεχτήκαμε επίθεση της αστυνομίας με δακρυγόνα και γκλομπς. Σκορπίσαμε προς την Γ’ Σεπτεμβρίου και καταδιωκόμενοι, φτάσαμε κοντά στο Υπ. Δημοσίας Τάξεως (Γ’ Σεπτεμβρίου & Αβέρωφ). Εκεί δίπλα, Αβέρωφ 16, έτυχε να είναι το σπίτι μας και μπήκα μέσα. Στους γύρω δρόμους γινόταν χαμός από πυροβολισμούς και τρεχαλητά. Κάποιοι από την ταράτσα του Υπ. Δημοσίας Τάξης, πυροβολούσαν αδίστακτα όποιον πλησίαζε προς το κτήριο του Υπουργείου.

Στο μεταξύ η πόρτα του Πολυτεχνείου είχε κλείσει και το μόνο που ακούγονταν ήταν τα συνθήματα από τα μεγάφωνα. Ύστερα από κάποια ώρα, ακούσαμε το θόρυβο των τανκς και τους φοιτητές να φωνάζουν «είμαστε αδέλφια σας». Λίγο αργότερα το τανκ γκρεμίζει την πόρτα και γίνεται βίαιη εκκένωση του χώρου. Εκατοντάδες φοιτητές τρέχουν δεξιά και αριστερά να κρυφτούν στις γύρω πολυκατοικίες. Χτύπησαν και στη δική μας, τους ανοίξαμε και μπήκαν στην είσοδο καμιά δεκαριά άτομα που αργότερα έφυγαν ένας-ένας. Μέσα στο Πολυτεχνείο ήταν και οι δύο αδελφές μου. Μαρία και Φανή, φοιτήτριες, οι οποίες όπως  μας είπαν αργότερα, είχαν μπει με άλλους μετά την έξοδο, σε μια πολυκατοικία στην επάνω μεριά του Πολυτεχνείου. Όλο το πρωινό του Σαββάτου ως το βράδυ, στο κέντρο της Αθήνας γίνονται διαδηλώσεις και ακούγονταν πυροβολισμοί. Υπήρχαν νεκροί και πολλοί τραυματίες ενώ γίνονταν συνεχώς συλλήψεις. Ωστόσο από το βράδυ της Κυριακής, στο κέντρο της Αθήνας είχε επικρατήσει …σιγή νεκροταφείου!

Η Ασφάλεια και η ΕΣΑ, εκτός από βασανιστήρια στους συλληφθέντες, προκειμένου να αποσπάσουν ομολογίες, άρχισαν να εφαρμόζουν και το σύστημα της …«σκούπας». Δηλαδή όποιον νέο έβλεπαν με γένια και μαλλιά στο κέντρο της Αθήνας, τον ανάκριναν επί τόπου και ορισμένους τους συλλάμβαναν. Παρ’ ότι είχα γένια, από αντίδραση και πείσμα, δεν τα είχα κόψει! Ωστόσο μερικές μέρες αργότερα, καθώς γύριζα από τη δουλειά, κατεβαίνοντας από το λεωφορείο στο Πεδίο του Άρεως, έπεσα επάνω σε ένα «μπλόκο» που ήταν «μικτό», δηλ. Αστυνομία και ΕΣΑ μαζί!!

«Για έλα εδώ εσύ! Την ταυτότητα σου» μου λένε, ενώ με κοιτάζουν καχύποπτα. Προσπάθησα με τρόπο να την βγάλω από μια ζελατίνα, που ήταν μαζί με το «φοιτητικό» εισιτήριο και δεν ήθελα να αποκαλύψω ότι ήμουν φοιτητής. «Που πας και τι έχεις στη σακούλα;». «Από τη δουλειά έρχομαι», τους απαντώ «και έχω το πριόνι να κόψω κάτι στο σπίτι»! «Τι δουλειά κάνεις;», μου λένε. Αν έλεγα οικοδόμος θα με συλλαμβάνανε, το ίδιο αν έλεγα φοιτητής. Ήταν δύο κατηγορίες που… από χέρι ήταν ύποπτες! Άρχισα να τα… μασάω. Με κοιτάζανε καχύποπτα. «Για να δούμε τα χέρια σου». Τα έδειξα και όντως ήταν εργατικά, αλλά το πρόσωπο και τα γένια …άλλα έδειχναν! Στο μεταξύ, κατάφερα να βγάλω την ταυτότητα από τη ζελατίνα, χωρίς να φανεί το «φοιτητικό» και την έδωσα. Την κοίταξε ο αξιωματικός και λέει. Μάλλον αλήθεια μας λέει… η ταυτότητα γράφει επιπλοποιός»!! Εκείνη τη στιγμή θυμήθηκα, ότι όταν είχα βγάλει ταυτότητα, δούλευα σε ένα επιπλοποιείο και παράλληλα το βράδυ πήγαινα Νυχτερινό Γυμνάσιο. Ο αστυνομικός προτίμησε να γράψει στην ταυτότητα «επιπλοποιός» αντί για μαθητής! Να λοιπόν που η τέχνη του επιπλοποιού, έγινε η σωτηρία μου… σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή! Παίρνω την ταυτότητα και φεύγω, χωρίς καλά – καλά να μου πουν φύγε. Πήγα σπίτι και το πρώτο πράγμα που έκανα, ήταν να θυσιάσω…. τα γένια μου!  Ήταν όντως μια προκλητική και επικίνδυνη… πολυτέλεια!!

Δεν πέρασαν πολλές μέρες και την Κυριακή 25^η Νοέμβρη, ακούμε το πρωί από το ραδιόφωνο στρατιωτικά εμβατήρια. Τι έγινε πάλι, αναρωτηθήκαμε. Σε λίγο ακούμε το στρατιωτικό ανακοινωθέν, που μιλάει για ανατροπή του Παπαδόπουλου. Στην αρχή πολλοί νόμισαν ότι ήταν μια θετική εξέλιξη, αλλά σύντομα διαπιστώσαμε, ότι επικεφαλής του νέου πραξικοπήματος, ήταν ο ως τότε διοικητής της ΕΣΑ Δημήτρης Ιωαννίδης, ενώ ο Παπαδόπουλος είχε τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό. Ο Ιωαννίδης ως γνωστόν, ήταν ως τον Ιούλιο του 1974 ο «αόρατος δικτάτορας» (όπως τον έλεγαν) παρ’ ότι τυπικά την ηγεσία της χώρας είχαν αναλάβει ο Φαίδων Γκιζίκης ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας κι ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος ως Πρωθυπουργός. Ο Ιωαννίδης, με εντολή των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ και σε συνεργασία με την ηγεσία της ΕΟΚΑ Β’ (Σαμψών κ.ά.), οργάνωσε την ανατροπή του αρχιεπισκόπου Μακαρίου με αποτέλεσμα την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την κατοχή σχεδόν του μισού νησιού.

Βγαίνω έξω από το σπίτι της οδού Αβέρωφ και πηγαίνω προς την Ομόνοια. Ο κόσμος σε ανησυχία. Αιωρούνται πολλά ερωτηματικά και ακούγονται διάφορα σχόλια. Άμεσα μου μπήκε το ερώτημα, τι να κάνω για να αποφύγω ενδεχόμενη σύλληψη. Ήδη διέθετα εφεδρική λύση, δεδομένου ότι από το Μάη του ‘73, προκειμένου να αποφύγω τη σύλληψη, στο μεγάλο «πογκρόμ» συλλήψεων φοιτητών που έγινε μετά τα γεγονότα της Νομικής, είχα ενοικιάσει μια σοφίτα σε ένα παλιό διώροφο κοντά στην οδό Ιουλιανού και παράλληλα το χρησιμοποιούσα ως χώρο διαβάσματος εν όψει πτυχιακών. Το είχα κρατήσει καλού-κακού για λόγους αυτοπροστασίας. Ξανάφυγα λοιπόν από το σπίτι της Αβέρωφ και πήγα στη σοφίτα!

Στο μεταξύ το καλοκαίρι του ’73, μετά το κίνημα του Ναυτικού, έγινε το χουντικό δημοψήφισμα και ακολούθησαν μέτρα ψευτο-φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος, με τη λεγόμενη «μαρκεζινοποίηση», που δόθηκε και αμνηστία. Έτσι έπαψε και η δίωξή μου. Στην εξεταστική του Σεπτέμβρη έδωσα εξετάσεις και πέρασα όλα τα μαθήματα και ήμουνα πλέον πτυχιούχος. Ταυτόχρονα άρχισαν γενικά να χορηγούν και διαβατήρια σε όσους είχαν στέρηση εξόδου, όπως κι εγώ. Έτσι στις 2 Νοέμβρη ’73, κατόπιν αίτησης στην υπηρεσία διαβατηρίων του Υπ. Εσωτερικών, είχα στα χέρια μου διαβατήριο!

Παρ’ όλα αυτά δεν απέφυγα τελικά τον εντοπισμό από τις διωκτικές αρχές, που συνέχιζαν συστηματικά την αναζήτηση και σύλληψη του παράνομου δικτύου ΚΝΕ και ΚΚΕ, η οποία τελικά έγινε το Φλεβάρη ’74 (κλιμάκιο Αμπατιέλου). Κατά τα μέσα Δεκέμβρη ’73, γυρίζοντας μια μέρα από τη δουλειά, η σπιτονοικοκυρά μου λέει ότι σε ζήτησαν δύο άτομα. Χτύπησε μέσα μου συναγερμός, διότι κανείς άλλος δεν γνώριζε τη διεύθυνση στη σοφίτα εκτός από τη μετέπειτα γυναίκα μου Βούλα. Ρώτησα τη σπιτονοικοκυρά να μου δώσει περιγραφή των ατόμων και συμπέρανα ότι ήταν ασφαλίτες. Η μόνη λύση που ανταποκρινόταν στα μακροπρόθεσμα σχέδια μου, ήταν να φύγω το συντομότερο για Αγγλία, όπου ζούσαν οι μεγαλύτερες αδελφές μου Χαρίκλεια και Σωτηρία. Αρχίζω τις πρακτικές προετοιμασίες (εισιτήρια, αποσκευές, κλπ) και τις 21 Δεκέμβρη ’73, πάω στο αεροδρόμιο Ελληνικού, προσεγγίζω το «γκισέ» για έλεγχο διαβατηρίων και ακούω να λένε στον μπροστινό μου, …«κύριε δεν μπορείτε να φύγετε γιατί έχετε στέρηση εξόδου»! Η καρδιά μου πήγε να σπάσει. Σκέφτηκα ότι μπροστά μου έχω ένα “salto mortale” (άλμα θανάτου). Ή πάω Λονδίνο ή κατευθείαν στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Ήταν μια στιγμή που δεν θα τη ξεχάσω ποτέ. Δίνω το διαβατήριο στην υπάλληλο για έλεγχο, περνούν λίγα δευτερόλεπτα που μου φάνηκαν αιώνας και ακούω τη λέξη «περάστε»! Πάω στην αίθουσα αναμονής και σε λίγο ανεβαίνω τη σκάλα επιβίβασης του αεροπλάνου. Μετά δύο ώρες βρίσκομαι στο αεροδρόμιο «Χίθροου» του Λονδίνου!

Υπάρχει και συνέχεια… αλλά αυτά σε άλλο δημοσίευμα!!

Γιάννης Τόλιος

Αθήνα, 14.11.2023,                                      https://ytoliosblog.wordpress.com,