Γιάννης Τόλιος, διδάκτωρ Οικονομικών

Η «τυπική» έξοδος από τη Μνημόνια, αξιοποιείται από την κυβέρνηση και όλες τις μνημονιακές δυνάμεις και τα κυρίαρχα media, μαζί και τους εκπροσώπους των υπερεθνικών οργάνων της Ευρωζώνης και ΕΕ, ως ευκαιρία «επιβεβαίωσης» της αναγκαιότητας εφαρμογής τους, κρατώντας ταυτόχρονα επιφυλάξεις και κάνοντας κριτική «κατά το δοκούν», για επί μέρους επιλογές και χειρισμούς, αποσιωπώντας πάντα τις ευθύνες τους. Οι αρνητικές συνέπειες των Μνημονίων έχουν ήδη στην πράξη διαπιστωθεί από τη μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού, παρ’ ότι θα άξιζε μια αναλυτική αποτίμηση «εφ’ όλης» της ύλης, των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών συνεπειών. Ωστόσο η «τυπική» έξοδος, δε σημαίνει πραγματική έξοδο διότι οι υπάρχουσες «ουρές» και το τέταρτο «άτυπο» Μνημόνιο, θα επηρεάσουν άμεσα την πορεία του λαού και της χώρας ως το 2022 και μακροπρόθεσμα ως το 2060.!

1.Ένας συνοπτικός απολογισμός

Στο όνομα της προστασίας των συμφερόντων των δανειστών (κυρίως γερμανικών-γαλλικών τραπεζών) και της «διασφάλισης» της πολιτικής επιλογής της άρχουσας τάξης για παραμονή «πάση θυσία» της χώρας στην ευρωζώνη, επήλθε τα τελευταία οκτώ χρόνια μια κοινωνική καταστροφή, η μεγαλύτερη της μεταπολεμικής περιόδου. Ραγδαία φτωχοποίηση μεγάλου μέρους του ελληνική λαού, δραματική μείωση του ΑΕΠ, αποδιάρθρωση παραγωγικού ιστού, εκρηκτική ανεργία, κά, ενώ καταλύθηκε ουσιαστικά η εθνική και λαϊκή κυριαρχία. Στα τελευταία οκτώ χρόνια από τις δυνάμεις του κεφαλαίου, εφαρμόστηκε ένας «ταξικός πόλεμος» σε βάρος κυρίως της μισθωτής εργασίας, με συνέπεια τη συντριβή μισθών-συντάξεων και θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων, την τεράστια αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου και τη λεηλασία της δημόσιας και λαϊκής περιουσίας, σε όφελος της εγχώριας ολιγαρχίας και των υπερεθνικών ελίτ της ευρωζώνης και πολιτικών της εκπροσώπων.

Τα κυριότερα Μνημονιακά μέτρα σε βάρος των λαϊκών εισοδημάτων[1]

Α’ Μνημόνιο (2010-2012)

-κατάργηση 13^ου και 14^ου μισθού στους δημοσίους υπαλλήλους

-κατάργηση 13^ης και 14^ης σύνταξης

-περικοπές επιδομάτων και υπερωριών δημοσίων υπαλλήλων

-αύξηση ΦΠΑ (υψηλός από 19% στο 21% και αργότερα στο 23%, μεσαίος

από 9% στο 11% και μετά στο 13%, χαμηλός από 4,5% στο 5% και

τελικά στο 6,5%)

-μεγάλες αυξήσεις φόρου σε βενζίνη, καπνό, αλκοολούχα ποτά,

-αύξηση αντικειμενικών τιμών ακινήτων και φορολογίας μέσω ΔΕΗ-ΕΕΤΗΔΕ

-μείωση αφορολόγητου στα 8.000 και έπειτα 5.000 € (εκτός μισθωτών)

-έκτατη εισφορά στα εισοδήματα άνω των 12.000 €.

-τέλος επιτηδεύματος στους ελεύθερους επαγγελματίες,

-ειδική ασφαλιστική εισφορά για καταπολέμηση της ανεργίας,

-περικοπές σε εφάπαξ και συντάξεις, κά.

Β’ Μνημόνιο (2012-2015)

-μείωση βασικού μισθού κατά 22% (από 751 € σε 586 €) και σε νέους

κάτω των 25 ετών μείωση 35% (από 511 €)

-πέρασμα από συλλογικές, σε ατομικές ή επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας,

-περικοπές στη φαρμακευτική δαπάνη,

-περικοπές στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων,

-μειώσεις σε συντάξεις άνω των 1.000 €,

-αύξηση φόρου στο υγραέριο, κά,

Γ’ Μνημόνιο (2015-2018)

-αύξηση εισφορών υγείας 2% στις κύριες συντάξεις και 6% στις επικουρικές,

-μετακίνηση πλήθους αγαθών με ΦΠΑ 13% σε ΦΠΑ 23%

-κατάργηση μειωμένου ΦΠΑ στα νησιά Αιγαίου τέλος 2018

-αύξηση προκαταβολής φόρου επόμενου έτους στο 100%

-αύξηση φορολογικού συντελεστή επιχειρήσεων από 26% σε 29%,

-αύξηση φόρου ασφαλίστρων και ασφαλιστικών εισφορών, αγροτών,

επαγγελματιών, κά,

-αύξηση ποσοστού απολύσεων και περιορισμός δικαιώματος απεργίας

-κατάργηση φοροαπαλλαγών (αγροτών, ΕΝΦΙΑ, κλπ)

-αύξηση ορίων ηλικίας, μείωση συντάξεων, κά,

-προβλέπεται αύξηση ΕΝΦΙΑ, φόρου σε βενζίνη, ποτά, καπνό, τέλη κυκλοφορίας, κά

-ψήφιση νόμου για μείωση συντάξεων πάνω από 18% από 1.1.19

-ψήφιση νόμου για μείωση αφορολόγητου κατά 40%, κά.

Γενικότερες επιπτώσεις των Μνημονιακών μέτρων

-μείωση εθνικού εισοδήματος (ΑΕΠ) κατά 25,6% (από 237,5 δις 2009 σε

177,8 δις 2017)

-αύξηση δημόσιου χρέους στο 184% ΑΕΠ το 2018 (344 δις), από 127% ΑΕΠ

το 2009 (298 δις)

-ιδιωτικοποιήσεις ΔΕΚΟ και υπαγωγή όλης της δημόσιας περιουσίας στο

Υπερ-ταμείο υπό τον έλεγχο των πιστωτών,

-πέρασμα ελέγχου ΑΑΔΕ (Ανεξ. Αρχή Δημ. Εσόδων) στον έλεγχο των πιστωτών,

-ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών 40 δις από δημόσιο, έλεγχος τραπεζών από ιδιώτες,

-ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί λαϊκών κατοικιών,

-«λουκέτα» σε πάνω από 250.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις,

-φυγή 450.000 άνεργων νέων, κυρίως επιστημόνων, στο εξωτερικό

-εκρηκτική αύξηση ανεργίας (από 8% πριν τα Μνημόνια, στο 27% το 2014 και

μικρή υποχώρηση κυρίως λόγω μετανάστευσης νέων, στο 21% τελευταία), κά

Όσον αφορά τα δάνεια από τα τρία Μνημόνια, ανήλθαν συνολικά σε 288,7 δις, από τα οποία 203,8 δις ήταν από ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης (EFSM και ESM). Ειδικότερα τα δάνεια από το Α’ Μνημόνιο, ανήλθαν σε 73 δις (52,9 δις τις χώρες της ευρωζώνης και 20,1 από ΔΝΤ). Από το Β’ Μνημόνιο, σε 153,8 δις (141,8 δις από EFSF και 12 δις από ΔΝΤ) και από το Γ’ Μνημόνιο, σε 86 δις (61,9 δις εκταμιεύτηκαν και 24,1 δις ως «μαξιλάρι» για έξοδο στις αγορές, με σύμφωνη γνώμη των δανειστών). Το συντριπτικό μέρος των δανείων πήγε για εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους και πολύ λίγα (περίπου 15%), για τις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας και της ελληνικής κοινωνίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο διάστημα 2009-2017 η Ελλάδα πλήρωσε συνολικά για τοκοχρεολύσια δημοσίου χρέους 336,2 δις €.!

Το …«τραγικό» με το δημόσιο χρέος είναι ότι σε ποσοστό του ΑΕΠ (αλλά και σε απόλυτες τιμές), είναι σήμερα μεγαλύτερο από εκείνο του 2009, ενώ το …«τραγελαφικό» είναι, ότι το 2009 το χρέος είχε χαρακτηριστεί «μη βιώσιμο» γιαυτό μπήκαμε στα Μνημόνια, ενώ το 2018 χαρακτηρίζεται μακροπρόθεσμα …«βιώσιμο».!! Από την άλλη, η σχεδιαζόμενη έξοδο στις αγορές, θα είναι στην πραγματικότητα έξοδος σε μια λίμνη με …«πιράνχας», αφού το επιτόκιο δανεισμού για το 10ετές ομόλογο, κινείται πάνω από 4%, όταν άλλες χώρες (πχ. Πορτογαλία) είναι στο 2% και για τη Γερμανία γύρω στο 0,5%.!!! Αυτά είναι τα αποτελέσματα της «σωτηρίας» της χώρας από τα Μνημόνια και της έμπρακτης «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης», στην οποία ομνύουν η σημερινή και οι προηγούμενες κυβερνήσεις, στο όνομα παραμονής στην ευρωζώνη.!!

2.Η Μεταμνημονιακή εποχή και οι υποσχέσεις της κυβέρνησης

Στο διάγγελμά του από την Ιθάκη, ο πρωθυπουργός Α.Τσίπρας, προσπάθησε να εμφανίσει ως επιτυχία την «τυπική» έξοδο από τα Μνημόνια, αποσιωπώντας την καταπάτηση της εντολής του ελληνικού λαού, το ισχυρό ΟΧΙ κατά του Γ’ Μνημονίου στο δημοψήφισμα του 2015. Προσπάθησε μάλιστα να εμφανίζει ως πράξη συνέπειας την «κυβιστική» του (κοινώς «κωλοτούμπα»), χαρακτηρίζοντας «φοβιτσιάριδες» εκείνους που το καταψήφισαν και αποποιήθηκαν κυβερνητικές θέσεις και βουλευτική ιδιότητα, υπερασπιζόμενοι έμπρακτα τις δεσμεύσεις τους στον ελληνικό λαό. Τέλος ο Α.Τσίπρας, αποσιώπησε στο διάγγελμά του, σχεδόν πλήρως τις σκληρές δεσμεύσεις (το άτυπο τέταρτο Μνημόνιο) που έχει υπογράψει, με αυστηρή επιτροπεία σε βάθος χρόνου.

Ειδικότερα οι «μεταμνημονιακές δεσμεύσεις», που καλύπτουν ολόκληρη την περίοδο της «ενισχυμένης εποπτείας» (έλεγχο κάθε τρίμηνο ως το 2022), αφορούν μέτρα «δημοσιονομικού χαρακτήρα» και «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις», μέτρα στον «χρηματοπιστωτικό τομέα», στην «αγορά εργασίας», «στον τομέα της υγείας», «μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση», «προώθηση ιδιωτικοποιήσεων» και «αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας» από το Υπερ-ταμείο, κά.[2]

Συγκεκριμένα στο δημοσιονομικό τομέα: Για να εξασφαλιστεί «πρωτογενές πλεόνασμα» 3,5% του ΑΕΠ κατ’ έτος ως το 2022 και 2,2% ως το 2060, πρέπει να γίνει περικοπή συντάξεων 18-30% από αρχές 2019 (κατάργηση «προσωπικής διαφοράς») και μείωση αφορολόγητου 40% από αρχές 2020 (από 8.600 σε 5.600 €). Πρόκειται για μέτρα που κάθε χρόνο θα αφήνουν στο κρατικό ταμείο 3,6 δις.! Εδώ επιχειρείται από την κυβέρνηση ένα «παιγνίδι εντυπώσεων», σχετικά με τις συντάξεις προς αποφυγήν του αντίστοιχου πολιτικού κόστους. Υπόσχεται ότι δεν θα γίνουν περικοπές και σχεδιάζει να αντιπροτείνει στους «θεσμούς» την κατάργηση κάποιων «αντισταθμιστικών» μέτρων από το προσδοκώμενο υπερ-πλεόνασμα άνω του 3,5%.

Όλα αυτά όμως είναι «φιλολογία». Μεγάλο ρόλο σε όποιες πιθανές ρυθμίσεις θα εξαρτηθούν από τα αποτελέσματα της πορείας του ΑΕΠ το 2018 και την εκτέλεση του προϋπολογισμού, καθώς την πορεία του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών (αγαθών και υπηρεσιών). Στις αρχές Σεπτέμβρη ’18, θα ανακοινωθούν από την ΕΛΣΤΑΤ αναλυτικά στοιχεία, τα οποία θα ληφθούν υπ’ όψιν στο προσχέδιο του νέου κρατικού προϋπολογισμού 2019, ο οποίος πρέπει πρώτα να εγκριθεί από την Κομισιόν (ως τα μέσα Οκτώβρη ’18), πριν πάει για ψήφιση στη Βουλή. Στα δημοσιονομικά μέτρα περιλαμβάνονται και θέματα αποπληρωμής ληξιπρόθεσμων οφειλών δημοσίου σε ιδιώτες, η καταβολή των συντάξεων που παραμένουν σε εκκρεμότητα, καθώς και η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών ακινήτων σε δύο δόσεις, ώστε να εξισωθούν με τις εμπορικές τιμές. Επίσης περιλαμβάνεται και η στελέχωση της ΑΑΔΕ, μέτρο που αφορά άμεσα 12.000 εργαζόμενους στο υπουργείο Οικονομικών.

Στον χρηματοπιστωτικό τομέα, κρίσιμο παραμένει το ζήτημα της μείωσης των «κόκκινων δανείων». Ως τέλος 2018, το ύψος τους πρέπει να μειωθεί στα 81,5 δις, από 90,2 δις τον Ιούνιο ’18, πράγμα που σημαίνει ένταση των «ηλεκτρονικών πλειστηριασμών» και της πώλησης δανείων σε «ειδικές εταιρίες» (funds).

Στην αγορά εργασίας, η σχεδιαζόμενη μικρή αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού (ώστε να φθάσει σε βάθος τετραετίας τα 751 €, από 586 € που είναι σήμερα και 511 € για νέους κάτω των 25 ετών). Ωστόσο η τελική απόφαση θα περάσει από «σαράντα κύματα» (έκκριση από τους δανειστές και μετά πολυδαίδαλη διαδικασία διαβουλεύσεων ως την οριστική απόφαση του υπουργού Εργασίας), προκειμένου να γίνει εφικτή η εφαρμογή της …(εφ’ όσον τελικά αποφασιστεί), από αρχές 2019.

Στον τομέα των ιδιωτικοποιήσεων, θα πρέπει να προχωρήσει η πώληση μέρους της ΔΕΗ (παραγωγή ενέργειας από λιγνίτη) ως τέλη 2018, η παραχώρηση του Αεροδρομίου «Ελ Βενιζέλος» και της ΔΕΣΦΑ, καθώς η μεταφορά του ΟΑΚΑ στο «Υπερ-Ταμείο» (ΕΕΣΥΠ) και η ανασυγκρότηση του ΕΤΑΔ ως τέλος 2018. Θυμίζουμε ότι το «Υπερ-Ταμείο» που έχει συγκεντρώσει όλη τη δημόσια περιουσία, έχει δεσμευτεί «αμετάκλητη και άνευ όρων» στον ΕΜΣ, για την καταβολή ποσού ως 25 δις, εφ’ όσον το ελληνικό δημόσιο δεν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του.!!

Στον τομέα της Υγείας, πρέπει να ανοίξουν τουλάχιστον 120 κέντρα πρωτοβάθμιας υγείας μέχρι τέλος 2018 και να συσταθεί κεντρικό όργανο προμηθειών (ΕΚΑΠΥ) με στόχο την αύξηση του μεριδίου κεντρικών προμηθειών στις συνολικές δαπάνες των νοσοκομείων, 30% ως τα μέσα 2020 και 40% ως τα μέσα 2022.

Τέλος στον τομέα της δημόσιας διοίκησης, θα πρέπει ως τέλος 2018 να ολοκληρωθεί ο διορισμός γ.γ. στα υπουργεία και γ/διευθυντών, σύμφωνα με το Ν.4369/2016.

Συμπερασματικά, η «έξοδος από τα Μνημόνια», αφήνει πίσω της «σκληρές δεσμεύσεις», προκειμένου να υπάρξει θετική έκθεση από τα όργανα της «μεταμνημονιακής επιτροπείας» (η οποία κοινοποιείται στο Eurogroup), για να υλοποιηθεί σταδιακά ως το 2022, η δέσμευση επιστροφής κερδών 4,8 δις (600 εκατ. πρώτη δόση), από την κατοχή ελληνικών ομολόγων (ANFAS και SMPs), που έχουν η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες, των κ-μ της ευρωζώνης.!!

3.Το τέλος Μνημονίων και οι δυνάμεις του «Μνημονιακού Τόξου»

Η «μνημονιακή» και «μεταμνημονιακή» αντιπολίτευση, παρά το «θόρυβο» και τις «φραστικές καταδίκες» της κυβέρνησης, δεν αμφισβητεί ουσιαστικά, ούτε και προβάλλει κάτι διαφορετικό στην εφαρμογή των μέτρων. Ειδικά η ΝΔ, το μόνο που ζητάει διαρκώς είναι εκλογές, ελπίζοντας σε επιστροφή στην εξουσία, ενώ τα υπόλοιπα κόμματα, με τον ένα ή άλλο τρόπο, επιζητούν συμμετοχή σε κάποιο νέο κυβερνητικό σχήμα. Αυτό ακριβώς το ενδεχόμενο αξιοποιεί η κυβέρνηση, επαναφέροντας στο προσκήνιο παγιδευτικά διλήμματα του τύπου: «δεξιά-προοδευτικές δυνάμεις», «πρόοδος-συντήρηση», «δημοκρατία-ακροδεξιά ρητορεία» ή σε πιο «χοντρή» εκδοχή το ερώτημα ….«θέλεις να έλθει ο Μητσοτάκης»; Τα συγκεκριμένα ψευτοδιλήμματα, αγγίζουν ορισμένα τμήματα αριστερών ψηφοφόρων, αλλά και φτωχών λαϊκών στρωμάτων, που ελπίζουν σε κάποια «ψίχουλα» από το υποτιθέμενο «κοινωνικό μέρισμα».

Χρειάζεται συστηματική αποκάλυψη των αδιεξόδων που δημιουργούν τα ψευτοδιλήμματα και ότι αποτελεί πάγια πρακτική του «δικομματισμού» (ο ελληνικός λαός βίωσε με διάφορους τρόπους τη μεταπολιτευτική περίοδο μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ ως αντιπολίτευση είχε καταδικάσει. Η απόρριψη τους αποτελεί βασική προϋπόθεση, για να ανοίξει ο δρόμος ανατροπής της Λιτότητας και της Επιτροπείας. Με λίγα λόγια, καμιά στήριξη σε κόμματα του «μνημονιακού τόξου», σταθερά υπέρ των γνήσιων πολιτικών δυνάμεων που αντιμάχονται «Μνημόνια» και «Μετα-Μνημόνια» και πρώτα απ’ όλα, ουσιαστική ενίσχυση της «Λαϊκής Ενότητας».

Ωστόσο τιμητές του «τέλους» των Μνημονίων, εμφανίζονται και υπερεθνικοί πρωταγωνιστές επιβολής και εφαρμογής τους. Μιλάμε για τους εκπροσώπους των «κυρίαρχων ελίτ», Βρυξελών και Βερολίνου (Α.Μερκελ, Ζ.κ.Γιούνγκερ, Μ.Ντράγκι, Π.Μοσκοβισί, Β.Ντουμπρόφσκι, Ν.Τουσκ, Κ.Ρέγκλινγ, Μ.Σουλτς, κά), που έτρεξαν να επικροτήσουν την «έξοδο», αλλά ταυτόχρονα να υπενθυμίσουν τη «τήρηση των δεσμεύσεων», προβάλλοντας …«ομόφωνα» δύο επιχειρήματα, συνοδευόμενα και από μια «εκκωφαντική» σιωπή. Τα δύο επιχειρήματα αφορούν πρώτον, την «αρωγή» των υπερεθνικών «φίλων» στη «σωτηρία» της Ελλάδας από την χρεοκοπία και την εξασφάλιση παραμονής στην ευρωζώνη. Και δεύτερο, ότι οι άστοχες ενέργειες της πρώτης κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με τον επικεφαλής του ΕΜΣ, Κ.Ρέγκλινγκ, στοίχισαν τάχα στη χώρα 200 δις €. (!!) ….άρα πειθαρχείστε πλήρως χωρίς αντιρρήσεις στις εντολές μας.!! Από την άλλη παρατηρείται «σιγή ασυρμάτου» για τις τεράστιες ευθύνες των υπερεθνικών οργάνων (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ-ΕΜΣ), στην επιβολή ακραίων νεοφιλελεύθερων μέτρων, που αντί να βγάλουν τη χώρα από την κρίση τη βύθισαν στα «τάρταρα». Μόνο κάποια αποσπασματικά σχόλια και «χαμηλόφωνες» ομολογίες, αναγνωρίζουν τις καταστροφικές συνέπειες των Μνημονίων στον ελληνικό λαό και στη χώρα.

4.Ελπιδοφόρα έξοδος με ανατροπή «Λιτότητας» και «Επιτροπείας»

Η έξοδος από τα Μνημόνια και οι πολλαπλές εκλογές (ευρωεκλογές, αυτοδιοικητικές, βουλευτικές) το 2019, σηματοδοτούν μια παρατεταμένη εκλογική περίοδο. Οι δυνάμεις του «μνημονιακού μπλοκ» και των υπερεθνικών αφεντικών, θα κάνουν ότι μπορούν να πολώσουν το πολιτικό κλίμα, κυρίως μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ και δευτερευόντως να εκτρέψουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια σε «ανώδυνες» για το σύστημα επιλογές. Η Αριστερά και ιδιαίτερα οι δυνάμεις της «Λαϊκής Ενότητας», θα δεχτούν ισχυρή πίεση προκειμένου να αποτρέψουν την είσοδο της στη Βουλή. Χρειάζεται από τώρα, ενεργοποίηση στο μέγιστο των δυνάμεων μας, ώστε να μην περάσουν τα σχέδια τους. Αυτό σημαίνει συστηματική παρουσία στα «καυτά κοινωνικά μέτωπα» κατά των μέτρων της κυβέρνησης, προβάλλοντας την εναλλακτική μας πρόταση, δημιουργώντας παράλληλα ευρύτερες συσπειρώσεις. Πρόκειται για κρίσιμο ζήτημα στην προσπάθεια δημιουργίας του εναλλακτικού πόλου, του Μετώπου των Αριστερών, Αντιφιλελεύθερων και Ριζοσπαστικών δυνάμεων, για την ανατροπή της Λιτότητας και της Επιτροπείας, τη βαθιά διαγραφή του χρέους, την επαναθεμελίωση βασικών εργασιακών δικαιωμάτων, την παραγωγική ανόρθωση και ανάκτηση της δημοκρατικής, οικονομικής και νομισματικής κυριαρχίας της χώρας.

                                                                                          24.8.18

[1]. Βλ. σχετική αναφορά «Εφημερίδα Συντακτών», 18-19/8/18

[2]. Βλ. σχετική αναφορά, «Ναυτεμπορική», 22.8.18