Γιάννης Τόλιος, διδάκτωρ Οικονομικών

Εισαγωγή

Το λεγόμενο «Μακεδονικό» και η ονομασία της FYROM (former Yugoslav Republic of Macedonia, ή πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας), έχει εξελιχθεί σε κεντρικό πολιτικό ζήτημα που επισκιάζει άλλες κρίσιμες πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ζήτημα βγήκε στην επιφάνεια, εξ’ αιτίας των στρατηγικών σχεδιασμών των ΗΠΑ και ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, οι οποίοι επιδιώκουν να αξιοποιήσουν τη FYROM (με ένταξη της στο ΝΑΤΟ), ως ένα ακόμα ορμητήριο των γεωστρατηγικών τους επιδιώξεων στην ευρύτερη περιοχή της Ευρω-Ασίας, ιδιαίτερα μετά τις τριβές με την Τουρκία και κλείσιμο της βάσης του Isirlik στα Άδανα της Μ.Ασίας.

Το πρόβλημα είναι γνωστό. Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (1991) με τις μεθοδεύσεις των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και Γερμανίας, το νότιο τμήμα της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας, έγινε το 1993 μέλος του ΟΗΕ με την προσωρινή ονομασία FYROM, ενώ μερικά χρόνια αργότερα αποφασίστηκε η συγκρότηση διμερούς επιτροπής διαλόγου, μεταξύ Ελλάδας-FYROM, για το οριστικό όνομα, με διαμεσολάβηση του αμερικανού διπλωμάτη Μάθιου Νίμιτς. Παρά τις αλλεπάλληλες συναντήσεις και κατάθεση εναλλακτικών προτάσεων, δεν κατέστη δυνατή ως σήμερα, μια αμοιβαία αποδεκτή ονομασία.

1. Η «μάχη» για τον όρο «Μακεδονία» δεν είναι επουσιώδης…

Σε έναν τρίτο παρατηρητή, φαίνεται ίσως υπερβολική η αντιπαράθεση για τον όρο «Μακεδονία», αν δεν γνωρίζει τις σκοπιμότητες και προεκτάσεις που σηματοδοτεί, όπως επίσης αν αγνοεί τα ιστορικά γεγονότα που βαραίνουν στη σημερινή επίλυση του προβλήματος. Μιλώντας με ιστορικούς όρους, το βασίλειο των Μακεδόνων, ο Φίλιππος, ο Μέγας Αλέξανδρος, κλπ, αποτελούν μέρος της αρχαίας ελληνικής ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας και είναι καθαρή πλαστογραφία η διεκδίκηση της από τους ηγέτες της FYROM. Αρκεί ενδεικτικά να θυμίσουμε τη γνωστή φράση, κατά τη σύνοδο που οργάνωσε ο Μ.Αλέξανδρος στην Κόρινθο (335 πχ) πριν ξεκινήσει την εκστρατεία στη Μ.Ασία, όπου τονίζεται ότι «παραβρέθηκαν εκπρόσωποι όλων των Ελλήνων πλην Λακεδαιμονίων».!!

Ωστόσο στο διάβα των αιώνων, έγιναν πολλά και σημαντικά γεγονότα. Η Μακεδονία των επιγόνων του Αλεξάνδρου κατελήφθη από τους Ρωμαίους, ενώ αργότερα αποτέλεσε μέρος του Βυζαντίου. Παράλληλα τον 7^ον αιώνα μχ, έχουμε τη μετακίνηση των σλάβων στα Βαλκάνια που έφθασαν ως τη νότια Ελλάδα, ενώ μετά την πτώση του Βυζαντίου, η περιοχή Μακεδονία αποτέλεσε επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με πολλά ιδιαίτερα τοπωνύμια. Με τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13, η γεωγραφική περιοχή «Μακεδονία», με βάση τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913), χωρίζεται σε τρία μέρη λαμβάνοντας υπ’ όψιν (κατά προσέγγιση) την εθνολογική τους σύνθεση. Η Ελλάδα πήρε το μεγαλύτερο μέρος (τη σημερινή Μακεδονία), η Σερβία την περιοχή FYROM), η Βουλγαρία την περιοχή Πιρίν) και ένα πολύ μικρό μέρος πήγε στην Αλβανία. Με βάση το συγκεκριμένο γεγονός, παρ’ ότι ιστορικά ο όρος «Μακεδονία» ανήκει αποκλειστικά στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη «γεωγραφική περιοχή» και την «εθνολογική της σύνθεση» ισχύει μόνο εν μέρει.

Από την άλλη έχουμε τη στάση της FYROM, που ενώ πληθυσμιακά   αποτελείται βασικά από σλαβομακεδόνες και μια ισχυρή μειονότητα αλβανών, η ηγεσία της διεκδικεί την αποκλειστική χρήση του όρου «Μακεδονία», μάλιστα ως ιστορική συνέχεια της Μακεδονίας του Φιλίππου, Μ.Αλεξάνδρου κλπ. Αν ήταν απλώς «εθνολογική φαντασίωση», θα ήταν λίγο το κακό.! Το ουσιαστικό ζήτημα είναι ότι πίσω από αυτή τη «φαντασίωση», απορρέουν εδαφικές διεκδικήσεις και επαναχάραξη συνόρων, εμμέσως πλην σαφώς, σε βάρος της Ελλάδας και Βουλγαρίας (χαρακτηριστική είναι και η αντίδραση της τελευταίας στην αποκλειστική χρήση του όρου «Μακεδονία» και «σλαβομακεδόνων» από τη FYROM).

Παρ’ ότι στην αρχική διαίρεση της περιοχής της «Μακεδονίας», με βάση τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, υπήρχαν σε κάθε τμήμα της στοιχεία άλλων εθνοτήτων (πχ. έλληνες στην Αν.Ρωμυλία και Β.Ήπειρο, σλαβομακεδόνες σε παραμεθόριες περιοχές της Δυτ.Μακεδονίας, κά). Στην πορεία λόγω των μετακινήσεων, των αποτελεσμάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, συντελέστηκε σταδιακά ομοιογενοποίηση των πληθυσμών. Κατά συνέπεια στην Ελλάδα, δεν υφίσταται σήμερα «εν τοις πράγμασι» μειονότητα που να αυτοπροσδιορίζεται ως «σλαβομακεδονική» και να διεκδικεί δικαίωμα «αυτοδιάθεσης» ή επαναχάραξης συνόρων. Αντίθετα αυτές οι αντιλήψεις καλλιεργούνται κυρίως από τους ηγέτες της FYROM. Είναι άλλο πράγμα η αναφορά σε παραδόσεις, ήθη και έθιμα, τόπος καταγωγής, συγγένειες, κά, τα οποία πρέπει να είναι σεβαστά και να προστατεύονται και άλλο πράγμα η καλλιέργεια ιδεών «αλυτρωτισμού» και διεκδικήσεων, είτε για τη δημιουργία μεγάλης «Μακεδονίας» (Σλαβομακεδονίας) ή μεγάλης Αλβανίας, ή νέας «Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» ή νέας «μεγάλης Ελλάδας», κοκ. Αυτές οι αντιλήψεις τροφοδοτούν τον εθνικισμό, τον ανταγωνισμό και αξιοποιούνται συνήθως από ιμπεριαλιστικές δυνάμεις για τις γεωστρατηγικές τους επιδιώξεις.

2. Ποιο είναι το έδαφος για βιώσιμη λύση στο «Μακεδονικό»;

Το πρώτο βασικό βήμα είναι προφανώς να σταματήσει η πλαστογράφηση της ιστορίας από την ηγεσία της FYROM. Η διεκδίκηση της ιστορικής συνέχειας της αρχαίας Μακεδονίας του Φιλίππου, Μ.Αλεξάνδρου, κλπ, είναι απαράδεκτη. Οι σλάβοι ήλθαν στην περιοχή της Μακεδονίας μια χιλιετηρίδα αργότερα και από αυτήν την άποψη δεν υπάρχει πεδίο διαπραγμάτευσης.

Το δεύτερο είναι να σταματήσουν οι ηγέτες της FYROM να προβάλλουν «αλυτρωτικές» αντιλήψεις που βρίσκουν συγκεκριμένη έκφραση στο Σύνταγμα, σύστημα εκπαίδευσης, σύμβολα, κά, σηματοδοτώντας εδαφικές βλέψεις και επιδιώξεις επαναχάραξης συνόρων, λειτουργώντας ως παράγοντας έντασης και αστάθειας στην περιοχή. Η συμφωνία του Βουκουρεστίου και οι μετέπειτα εξελίξεις, πιστεύουμε ότι έχουν δώσει οριστική απάντηση στο ζήτημα.

Το τρίτο, στη βάση των παραπάνω, είναι να αναζητηθεί μια ονομασία αμοιβαία αποδεκτή, προς πάσα χρήση, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό και προς κάθε κατεύθυνση (erga omnes). Ασφαλώς μια ονομασία τύπου «δημοκρατία Βαρδάρη» ή «δημοκρατία Δαρδανίας» ή «δημοκρατία Σκοπίων», θα ήταν η καταλληλότερη. Ωστόσο θα μπορούσε να ήταν και μια σύνθετη ονομασία, όπως «Σλαβομακεδονία», ή «Νοβαμακεδόνια», κά.

Τέλος, το τέταρτο στοιχείο είναι, η επίτευξη λύσης ως αποτέλεσμα της απ’ ευθείας συμφωνίας μεταξύ Ελλάδα-FYROM και εδραίωσης ισότιμων και αμοιβαία επωφελών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, χωρίς αναγκαστική σύνδεση με την ένταξη της τελευταίας στο ΝΑΤΟ και ΕΕ, επιλογές που «εν τέλει» εξυπηρετούν μόνο συμφέροντα των Αμερικανών-Νατοϊκών ιμπεριαλιστών.

3. Με σημαία τον εθνικισμό δεν εξασφαλίζεται φερέγγυα λύση

Ανατρέχοντας την εμπειρία της τελευταίας 25ετίας, διαπιστώνουμε ότι ο χειρότερος σύμβουλος για την επίλυση του θέματος, είναι ο εθνικισμός από κάθε κατεύθυνση, κυρίως από την πλευρά της FYROM. Επίσης δεν διευκολύνουν οι αντιφατικές ενέργειες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Να σημειώσουμε ότι το 1992, η πρόταση Ζ.Ν.Πινέιρο για την ονομασία «Νέα Μακεδονία», απορρίφθηκε από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, όπως και η ονομασία «Άνω Μακεδονία». Στις αρχές 1993 η FYROM αναγνωρίζεται από το Σ.Α. του ΟΗΕ με προσωρινό σημερινό όνομα, ενώ στις αρχές 1994 ο αναπληρωτής υπ.ΕΞ. της κυβέρνησης Παπανδρέου, Θ.Πάγκαλος, δηλώνει ότι «πρέπει να αφήσουμε κατά μέρος τη διαμάχη για το όνομα». Το 1995 αρχίζει στη Ν.Υόρκη ο διάλογος μεταξύ Ελλάδας- FYROM για οριστική επίλυση της ονομασία, ενώ το 2008 ο Κώστας Καραμανλής βάζει άτυπο βέτο στην ένταξη της FYROM στο ΝΑΤΟ, χωρίς πρώτα την αλλαγή ονόματος.

Στις σημερινές συνθήκες, κάτω από τις πιέσεις των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ, το θέμα της ονομασίας επανήλθε πιεστικά στο προσκήνιο. Η ηγεσία της FYROM με αντάλλαγμα την ένταξη της στο ΝΑΤΟ και προοπτικά στην ΕΕ, φαίνεται να θέλει κάποια ρύθμιση στο όνομα, αποσιωπώντας τα άλλα κρίσιμα ζητήματα. Από την άλλη η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ευθυγραμμιζόμενη με τα αμερικανικά σχέδια, φαίνεται να συναινεί σε μια ρύθμιση του ονόματος, υποβαθμίζοντας τις άλλες πτυχές, στην προσπάθεια της να «βγάλει» επικοινωνιακά επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική, ενώ είναι υποταγμένη πλήρως στην «επιτροπεία» της ευρωζώνης και στην εφαρμογή διαχρονικά, σκληρών αντιλαϊκών μέτρων. Παράλληλα η μνημονιακή αντιπολίτευση και ιδιαίτερα η ΝΔ, παλαντζάρει καιροσκοπικά, μεταξύ εθνικισμού και υποτέλειας, προς τους αμερικανο-νατοϊκούς σχεδιασμούς.

Ταυτόχρονα διάφορα κέντρα φουσκώνουν τα πανιά των εθνικιστικών και λαϊκίστικων αντιλήψεων, λειτουργώντας αποπροσανατολιστικά στη σωστή θεώρηση του προβλήματος και στη διεκδίκηση μιας φερέγγυας και βιώσιμης λύσης σε όφελος του ελληνικού λαού, του λαού της FYROM και των γειτονικών λαών της Βαλκανικής και ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Ευρ.

                                                                                20.1.18